တာရာ၊ ကေကေ
(ယမန်နေ့မှအဆက်)
ဦးကိုကို ။ ။ သူတို့ လျှောက်လဲချက်တွေထဲက စိတ်ဝင်စားစရာ ကောင်းတဲ့အချက် တွေများ ရှိမလား။
ဦးကျော်တင်။ ။ ရှိပါတယ်။ ICJမှာ ကြားဖြတ်အစီအမံ ကြားနာမှုအတွက် လုပ်တာဖြစ်ပါ တယ်။ အဲဒီမှာ ခုနက ဆရာ ဆရာမတို့ရှင်းပြတဲ့ အချက်လက် တွေကို ဥပဒေပညာရှင်တွေက ICJ ကို တင်ပြလိုက်ပါ တယ်။ ဒီအချက်တွေမှာ အချက်လေးခုရှိပါတယ်။ ပထမ အချက်က Jurisdiction and standing ဆိုတာ ဆရာမ ရှင်းပြသွားပါတယ်။ နောက်တစ်ချက်က Plausibility claim ဆိုတာ ဦးသီဟန်မျိုးညွန့်က ရှင်းပြသွားပါတယ်။
ပါမောက္ခ Phoebe Okowa က နှစ်ချက်ကို ရှင်းပြပါ တယ်။ အဲဒီနှစ်ချက်က ဘာနဲ့ဆိုင်လဲဆိုတော့ မြန်မာနိုင်ငံ မှာ လက်ရှိအခြေအနေက Genocide ဖြစ်နေသလား၊ ဖြစ်နိုင်ဖွယ်ရာရှိသလားဆိုတဲ့ အချက်တွေနဲ့ ဆိုင်ပါတယ်။ ဒါကို ရှင်းပြသွားတာက မြန်မာနိုင်ငံမှာ အစိုးရလုပ်နေတဲ့ လုပ်ငန်းတွေကို ရှင်းပြသွားပါတယ်။ အဲဒီလုပ်ငန်းတွေကို Genocide ဖြစ်နေရင် ဘာဖြစ်လို့ လုပ်နေမှာလဲဆိုပြီး ရှင်းပြသွားပါတယ်။
ရှင်းပြတဲ့အခါ သုံးပိုင်းခွဲပြီး ရှင်းပြသွားပါတယ်။ ပထမအပိုင်းက နေရပ်စွန့်ခွာသူများကို ပြန်လည်လက်ခံ တာ လုပ်တယ်။ ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့အစည်းတွေ UNDP၊ UNHCR တို့ အပါအဝင် နိုင်ငံတကာကလည်း အကူအညီ ပေးနေပါတယ်။ ပါမောက္ခ Phoebe Okowa က Genocide ဖြစ်နေရင် ဒါတွေ ဘာလို့ အကူအညီပေးမှာလဲ ဆိုပြီးတော့ မေးသွားပါတယ်။ ပြီးတော့ ဒုတိယအချက်က ရခိုင် ပြည်နယ်ကို တည်ငြိမ်အေးချမ်းမှုရှိအောင် ကြိုးစားနေ ပါတယ်။ ဥပမာဆိုရင် ကျူးလွန်မှုဖြစ်ခဲ့တာကို တရားစွဲ ဆိုမှုတွေ လုပ်နေပါတယ်။
ဒီအချက်နဲ့ ကျွန်တော် နည်းနည်းရှင်းပြချင်တာက Complementary Principle ပြည်တွင်းတရားစီရင်မှုကို ထောက်ခံပေးတဲ့စနစ်ပါပဲ။ အဲဒါက ဘာလဲဆိုတော့ ပြည်တွင်းတရားရုံးတွေက ဆောင်ရွက်လိုစိတ် မရှိခြင်းနဲ့ ဆောင်ရွက်နိုင်ခြင်းမရှိတဲ့ အချိန်မှသာ နိုင်ငံခြားတရားရုံး တွေအနေနဲ့ ဒီအမှုတွေကို လာပြီး တရားစီရင်ခွင့်ရှိတယ်။ အဲဒီ Complementary Principle အရ ကျွန်တော်တို့ နိုင်ငံမှာ အခုလုပ်နေတဲ့ လွတ်လပ်သောစုံစမ်းစစ်ဆေးရေး ကော်မရှင်(ICOE)နဲ့ တပ်မတော်အနေနဲ့ လွတ်လပ်သော တရားရုံးတွေ လုပ်နေပါတယ်။ အဲဒါတွေက မလုံလောက်မှ နိုင်ငံခြားအနေနဲ့ ဝင်ရောက်စွက်ဖက်နိုင်ပါတယ်။ အဲဒါကို အဓိက ပြောချင်တာပါ။
ပြီးတော့ တတိယအချက် ဂမ်ဘီယာအနေနဲ့ စွပ်စွဲတဲ့ အချက်အလက်တွေမှာ ရခိုင်မှာ ပဋိပက္ခတွေဖြစ်နေတဲ့ အကြောင်းကို ထည့်ပြီး တင်ပြခြင်းမရှိပါဘူး။ လုပ်ငန်း တွေက နှောင့်နှေးမှုတော့ ရှိရင်ရှိလိမ့်မယ်။ ဒါပေမယ့် ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ အေးအေးချမ်းမှု မရှိသေးလို့ဆိုတာ ပါမောက္ခ Phoebe Okowa က ရှင်းပြသွားပါတယ်။
ဦးကျော်တင့်ဆွေ။ ။တစ်နည်းအားဖြင့်ဆိုရင် ရခိုင် ပြည်နယ်မှာ လက်ရှိ AA နဲ့ တိုက် ခိုက်မှုတွေရှိတယ်။ တိုက်ခိုက်မှုတွေ ရှိနေတဲ့အခါ ကျွန်တော်တို့အနေနဲ့ လုံခြုံရေးအရ ဟန့်တားရတာတွေ ရှိတယ်ဆိုတာကို သူက ထောက်ပြသွားပါတယ်။
နောက်တစ်ခုက မြန်မာနဲ့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နဲ့ နှစ်နိုင်ငံ လက်မှတ်ရေးထိုးထားတဲ့ သဘောတူစာချုပ်ပါ။ အဲဒီ သဘောတူစာချုပ်မှာ ၂၀၁၆-၂၀၁၇ မှာ သွားခဲ့တဲ့ လူတွေ သည် မြန်မာနိုင်ငံမှ လာရောက်သောသူများဖြစ်ပါက ပြန်လည်လက်ခံမည်။ ဘယ်လောက်အကန့်အသတ်နဲ့ လက်ခံမည်ဆိုတာကို သတ်မှတ်ခြင်းမရှိဆိုတော့ Genocide အနေနဲ့ လုပ်နေတဲ့ နိုင်ငံတစ်ခုက ဒီလူတွေ ပြန်ပြီးလက်ခံမယ်ဆိုတာ ဘယ်လိုလုပ် ဖြစ်နိုင်မှာလဲ။ ပြီးတဲ့အခါ ခုနက ဦးကျော်တင်ပြောသလို မြန်မာနိုင်ငံသည် လုပ်လည်း လုပ်နိုင်တယ်။ လုပ်ဖို့ဆန္ဒလည်း ရှိတယ်။ ကျွန်တော်တို့အနေနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံဖွဲ့စည်းပုံအရ civilian site gp civilian court ရှိသလို တပ်မတော်ဘက်မှာလည်း court-martial ဆိုတာ ရှိပါတယ်။
နိုင်ငံတော်၏ အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ်ပြောသွားတဲ့အထဲ မှာ မြန်မာနိုင်ငံသည် UK နဲ့ US မှာလို Military Justice System ရှိတယ်။ Military Justice System ကလည်း အခုလုပ်နေတယ်။ အခုလုပ်နေတဲ့ကိစ္စအပေါ်သူ့ လုပ်ငန်း ပြီးအောင် စောင့်ကြည့်ဖို့ လိုတယ်။ ICOE အနေနဲ့လည်း အခု သက်သေပေါင်း ၁၅၀ဝ ကျော်လောက်ကို ပြင်ဆင် ပြီးဖြစ်တယ်။ မကြာခင်လည်း ICOE အနေနဲ့ သူ့ရဲ့ အပြီး သတ် စုံစမ်းစစ်ဆေးချက်တွေကို တင်ပြမှာ ဖြစ်တယ်။ ဒါကြောင့်မို့ နိုင်ငံတကာအနေနဲ့ ဝင်ရန်မထိုက်ဆိုတာကို နိုင်ငံတော်၏ အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ်ရော၊ ကျွန်တော်တို့ ရှေ့နေ တွေ အားလုံးရော ဒါကို မီးမောင်းထိုးပြဆောင်ရွက်နိုင်ခဲ့ ပါတယ်။
ဦးကိုကို ။ ။ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီးအနေနဲ့ သူတို့ စွပ်စွဲချက်တွေမှာ တချို့ကိစ္စတွေက တော်တော်လေးကို ကျိုးကြောင်းဆီလျော်မှုမရှိဘူး။ ဥပမာအားဖြင့် UEHRD လိုမျိုးကို ဆွဲထည့်သွားတယ်။ UEHRD က ပြန်လည်ဝင်ရောက်လာမယ့်သူတွေအတွက် ကို နေဖို့ ထိုင်ဖို့ကိစ္စတွေ လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေး၊ Infrastructure စတဲ့ Task Force တွေ အများကြီးရှိပါတယ်။ အဲဒီလိုမျိုး ဆောင်ရွက်နေတာကို Genocide နဲ့ ဆက်စပ် ပြီး ဆွဲထည့်သွားတယ်။ အဲဒီဟာကိုလည်း နားမလည်နိုင်ဘူး ဖြစ်နေတယ်။
ဦးကျော်တင့်ဆွေ။ ။အဲဒါဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ UN Fact Finding Mission Report ကြောင့် ဖြစ်ပါတယ်။ FFM Report ဟာ အခြေအမြစ်လည်း မရှိဘူး၊ မျှတမှု မရှိဘူး၊ ယုတ္တိမရှိဘူး။ ကျွန်တော်တို့ကို Genocide နဲ့ပတ်သက်ပြီး စွပ်စွဲသွားတဲ့အချက်က ဒီ Report အပေါ်မှာ မူတည်နေတယ်။ အဲဒီတော့ Report ယုတ္တိ မရှိဘူးဆိုတာ UEHRD မှာလုံးဝပေါ်တယ်။ UEHRD ကို ဘယ်လို စွပ်စွဲထားလဲဆိုတော့ UEHRD သည် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ဘက်ကို ပြေးသွားတဲ့သူတွေရဲ့ မြေယာကို သိမ်းပါတယ်။ UEHRD က နိုင်ငံတော်ရဲ့ အဖွဲ့အစည်းကြီး ဖြစ်ပါတယ်။ UEHRD က အဲဒီမှာရှိတဲ့ နေရာတွေကို ဘူဒိုဇာနဲ့ ထိုးပါတယ်ဆိုပြီးတော့ စွပ်စွဲသွားပါတယ်။ ဒီမှာရှိတဲ့ ပြည်သူတွေ အားလုံးရော၊ သံတမန်တွေ အားလုံးရော၊ ကုလသမဂ္ဂက သူတွေရော ဒီကိစ္စ မဟုတ် ဘူးဆိုတာ ကောင်းကောင်းသိပါတယ်။
သို့သော် ဘာကြောင့် ဒါကို စွပ်စွဲသွားလဲဆိုတော့ သူတို့ ကြည့်တာက နိုင်ငံတော်၏အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ် ဦးဆောင်လာတဲ့အခါမှာ နိုင်ငံတော်၏ အတိုင်ပင်ခံ ပုဂ္ဂိုလ်ကို ပုဂ္ဂိုလ်ရေးအရ တိုက်ခိုက်ရမယ်၊ နိုင်ငံတော်၏ အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ်ကို နာမည်ဖျက်ရမယ်ဆိုတဲ့ ရည်ရွယ် ချက်ရှိတယ်။ ဒါကြောင့်မို့ သူတို့ဘက်က အတော်ဆုံး ရှေ့နေလို့ပြောရမယ့် ပါမောက္ခ Sands ကဘာပြောသွားလဲ ဆိုရင် အဲဒါကို စွပ်စွဲသွားတဲ့အပြင် အခု UEHRD ရဲ့ ဥက္ကဋ္ဌက ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ကိုယ်စားလှယ်ဖြစ်တဲ့ နိုင်ငံတော်၏ အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ်ပဲ ဆိုပြီး စွပ်စွဲသွားတယ်။
ကျွန်တော် တင်ပြချင်တာက FFM Report က တကယ်ကို စနစ်တကျလုပ်ထားတဲ့ဟာ မဟုတ်ဘူး။ မျှမျှတတလုပ်ခိုင်းတဲ့ဟာ မဟုတ်ဘူး။ ဒီစွပ်စွဲချက်တွေကို ကျွန်တော်က လွယ်လွယ်ကူကူသာ UEHRD နဲ့ ချေပခဲ့ခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။ တခြား ချေပစရာတွေအများကြီးရှိပါတယ်။ တကယ်တော့ UEHRD ကိစ္စက သိပ်ရှင်းတဲ့ ကိစ္စပါ။ UEHRD က National Movement၊ ရခိုင်ကိစ္စက အမျိုးသားအရေးဖြစ်တဲ့အတွက် အမျိုးသားအရေးကိစ္စမှာ အဖွဲ့ အစည်းပေါင်းများစွာ စေတနာအလျောက် ပါဝင်ပြီးတော့ ကူညီခြင်းပဲဖြစ်တယ်။ UEHRD ကိစ္စနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ပါမောက္ခ Phoebe Okowa ပြောသွားတဲ့အထဲမှာ နိုင်ငံ တကာက ဝင်ကူနေတယ်။ UEHRD က Genocide ကိစ္စ တွေ လုပ်တယ်ဆိုရင် နိုင်ငံတကာက ဘာလို့ ဝင်ကူမှာလဲ။ ဒါကို ထောက်ပြနိုင်တယ်။
ဦးကိုကို ။ ။သူတို့ရဲ့ ရှေ့နေတွေ ပြောသွားတဲ့ လျှောက်လဲတဲ့ အချက်ထဲမှာ ICJ ကို ဖိအားပေးသလို ထိန်းချုပ်သလိုပြောသွားတာလည်းရှိပါတယ် ခင်ဗျ။ အဲဒါကို နည်းနည်းလောက်ဆွေးနွေးပေးပါဦး။
ဦးသီဟန်မျိုးညွန့်၊ အဲဒါကဘယ်သူပြောသွားတာလဲ ဆိုတော့ ဂမ်ဘီယာဘက်က ရှေ့နေတစ်ယောက်၊ ကျွန်တော် နာမည်တပ်ပြောပါမယ်။ Mr.Philippe Sands က ဒါကို ဘယ်လိုပြောသွားသလဲဆိုရင် ကမ္ဘာရဲ့ မျက်လုံးတွေက ဒီ ICJ ခုံရုံးအပေါ်မှာရှိတဲ့ တရားသူ ကြီးတွေအပေါ်မှာ ရောက်နေပါတယ်ပေါ့။ The eyes of the world are on you ဆိုပြီး ပြောသွားပါတယ်။ ဘာကြောင့် ပြောသွားလဲဆိုတော့ တရားသူကြီးတွေ ဆုံးဖြတ်တဲ့အချိန် မှာ မှားတာကို မဆုံးဖြတ်ပါနဲ့။ သူတို့ဘက်ကပဲ မှန်ပါ တယ်ဆိုတဲ့ ပုံစံမျိုး ပြောသွားခြင်းဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကအမှန် တကယ်တော့ ကျွန်တော်တို့ဘက်က ရှေ့နေတွေလိုမျိုး ဒီဥပဒေအပေါ်မှာ အခြေခံပြီးတော့ ပြောသွားတဲ့ Argument တစ်ခုမဟုတ်ပါဘူး။ ဒါကတော့ကျွန်တော်တို့ရှေ့နေလောကမှာဆိုတော့ Political Argument ပါ။ ဒီလိုမျိုး Argument လုပ်ခြင်းဟာ ခြိမ်းခြောက်တယ်လို့တော့ ကျွန်တော် ရှေ့နေ တစ်ယောက်အနေနဲ့ အဲဒီလောက်အထိတော့ မသွားချင် ပါဘူး။ ဒါပေမယ့် မီးမောင်းထိုးပြလိုက်တဲ့ပုံစံမျိုးနဲ့ တူပါတယ်။
ဦးကိုကို ။ ။ အဲဒီတော့ ကျွန်တော်တို့က ကိုယ့်ကို တရားစီရင်မယ့် တရားရုံးတစ်ခုကို ဒီလိုမျိုးပြန်ပြီးတော့ ပြောတယ်ဆိုတဲ့ဟာကရော ဒီဥပဒေကြောင်းအရ ဆရာမ ဘယ်လိုမျိုးရှိနိုင်မလဲ၊ ကျွန်တော်တို့ ပြည်တွင်းမှာကျတော့ တရားရုံးတို့ ဘာတို့ပြောရင် ကျွန်တော်တို့ဒါက ဥပဒေငြိတယ်၊ တရားသူကြီးဘာဖြစ်တယ်၊ တရားစီရင်ရေး ဘာဖြစ်တယ်လို့ပြောရင် ဥပဒေအရ ငြိစွန်းတယ်၊ အဲဒီတော့ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ဥပဒေတွေတော့ ကျွန်တော် သိပ်နားမလည်လို့ပါ။
ဒေါက်တာသီတာဦး။ ။အမှန်တကယ်ရိုင်းပျတဲ့အပြုအမူ တွေနဲ့ တကယ်ကိုပဲတရားရုံးကို မချေမငံ၊ မထီမဲ့မြင်လုပ်တဲ့ ပုံစံမျိုးတွေ ဖြစ်ခဲ့တယ်ဆိုရင် တော့လည်း ကျွန်မတို့ကနေပြီးတော့ တရားရုံးကို တင်ပြ ပြီးတော့ လျှောက်လဲချက်ပေါ့။ သက်သက် သီးသန့်တင်တာ မျိုးတွေ ဘာတွေတော့ လုပ်နိုင်မယ်လို့ကျွန်မယူဆပါတယ်။
ဦးကျော်တင့်ဆွေ။ ။ဒီမှာတော့ သူကလည်း တကယ့် ကို ကျွမ်းကျင်တဲ့ ရှေ့နေဆိုတော့ အဲဒါကို လွတ်အောင်လို့ ပြောသွားတယ်။ စကားလုံးလေး တွေ ရွေးသွားတယ်။ သူက ဘာပြောသွားလဲဆိုတော့ ၁၉၆၆ ခုနှစ်မှာ တောင်အာဖရိကနဲ့ပတ်သက်ပြီး ဒီတောင်အာဖရိကဘက်က မကျူးလွန်ပါဘူးဆိုပြီးတော့ ဒီတရားရုံးက ဆုံးဖြတ်ခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီလိုဆုံးဖြတ်ခဲ့တဲ့ အတွက် ဒီတရားရုံးက နှစ် ၂၀ လောက် မဲဇာအပို့ခံရ တယ်။ ဆိုလိုတာက in the wilderness ဆိုပြီးတော့ သူက ပြောသွားပါတယ်။ ဒီမှာလည်း ဒီလိုဟာမျိုးဆုံးဖြတ်ခဲ့မယ် ဆိုရင်ဆိုတဲ့ သွယ်ဝိုက်ပြီးတော့ ပြောတာမျိုးရှိတယ်။
ဒေါက်တာသီတာဦး။ ။ကျွန်မကတော့ ဒီမှာ အားလုံး ဆွေးနွေးခဲ့သလိုပေါ့။ ကျွန်မတို့ ဘက်က ရှေ့နေကြီးတွေက တကယ်ကို မားမားမတ်မတ်နဲ့ ဥပဒေအချက်အလက်တွေကို သေချာထောက်ပြနိုင်ခဲ့ တယ်။ သူတို့ရဲ့ လိုအပ်ချက်၊ ရပ်တည်ချက်တွေကိုလည်း ဥပဒေနဲ့အညီပဲ သူတို့ကပြန်ပြီးတော့ ချေပလိုက်ပါတယ်။ ချေပခဲ့တယ်။ အဲဒီတော့ ကျွန်မတို့ရဲ့ Legal standing ပေါ့။ ဥပဒေရပ်တည်ချက်ကတော့ ကျွန်မတို့အတွက် ဒီရင်ဆိုင်မှုမှာ အတော်ကိုခိုင်မာတယ်ပေါ့။ ခိုင်မာတယ်လို့ တော့ ပြောချင်ပါတယ်။ ဒီ ICJ ကလည်း တကယ်တော့ ကမ္ဘာ့တရားမျှတမှုအတွက် တရားစီရင်တဲ့ ဥပဒေရေးရာ ဌာနကြီးမဟုတ်လား။ အဲဒီတော့ ကျွန်မအနေနဲ့ ဒီလောက်ပဲ ယူဆပါတယ်။ ဒီလောက်ပဲ ပြောချင်ပါ တယ်။
ဦးကိုကို ။ ။ကျွန်တော် ထပ်သိချင်တာက ကျွန်တော်တို့ မြန်မာဘက်ကနေ ပြန်ပြီးတော့ ချေပတဲ့ကိစ္စမှာ ကျွန်တော်တို့နိုင်ငံတော် ကိစ္စမှာ နိုင်ငံတော်၏အတိုင်ပင်ခံပြောတဲ့ဟာဆိုရင် ရာဇဝင်ပါခင်းသွားတာနော်။ ဖြစ်ခဲ့တဲ့ နောက်ခံသမိုင်းတွေကို ခင်းကျင်းပြီးတော့ မျက်မှောက်ခေတ်အထိ ဘယ်လိုဖြစ် ခဲ့တယ်ဆိုတာကို တော်တော်ကြီးကို ရှင်းရှင်းလင်းလင်း၊ ရဲရဲဝံ့ဝံ့၊ ပြတ်ပြတ်သားသား အမှန်တရားအတိုင်း ပြောခဲ့တယ်။ ARSA အကြမ်းဖက်မှုကိစ္စတွေ၊ ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီး ပြောသလို အခြားသောမျိုးနွယ်စုတွေ အသတ်ခံရတဲ့ဟာ တွေရှိတယ်။ အဲဒါတွေနဲ့ပတ်သက်ပြီးတော့ ပြောတယ်။ ပြောပေမယ့် သူတို့ဘက်ကနေပြီးတော့ ကျွန်တော်တို့ ပြောတာတွေကို ပြန်ချေပတဲ့အချိန်မှာ အရင်အဟောင်း တွေကိုပဲ ပြောပြီးသားဟာကိုပဲ ထပ်ခါတလဲလဲ ပြန်ပြောပြီးတော့ ကျွန်တော်တို့ကနေမင်းတို့ဒီလိုဒီလိုဖြစ်ပါတယ်လို့ ပြောတာတွေကျတော့ ဘာမှပြန်မပြောဘူး။ အဲဒီအပေါ်မှာ ရော ဘယ်လိုမြင်ပါသလဲခင်ဗျ။
ဦးကျော်တင်။ ။ မှန်ပါတယ်။ သူတို့မှာ ဒါတွေက ချွတ်ယွင်းမှုရှိတယ်။ သူတို့မှာ ဒီ Evidence က အလုံအလောက်မရှိတော့ ဒီ FFM Report Special Rapporteur Ms.Yanghee Lee သူတို့ ပြောပြချက်တွေကိုပဲ မှီခိုပြီးတော့ တရားရုံးမှာ လာပြီးတော့ တင်ပြတာပဲ၊ အမှန်မှာတော့ FFM Report မှာ ကြည့်မယ် ဆိုရင် အရင်က Background ပေါ့၊ Background ကို သူတို့က ဘာမှရှင်းပြတာမဟုတ်ဘူး။ ရခိုင်က ၂၀၁၆ - ၂၀၁၇ မတိုင်မီက ဘယ်လိုမျိုး အခြေအနေရှိတယ် ဆိုတာကိုလည်း ဆွေးနွေးမှုလည်း မရှိဘူး။ ပြီးတော့ ဂမ်ဘီ ယာအနေနဲ့ တင်ပြချက်တွေမှာ ရခိုင်ပြည်က ပဋိပက္ခ ဖြစ်နေတာ ရခိုင်ပြည်နယ်ရဲ့ တခြားပြဿနာတွေ ဘာမှ ရှင်းပြတာမဟုတ်ဘူး။ ARSA ရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုတွေအားလုံး ဒါတွေကို Leave out လုပ်လိုက်ပါတယ်။
ဒေါက်တာသီတာဦး။ ။ Asian Centre for Human Rights က Ms.Yanghee Lee ဟာ Special Rapporteur ရဲ့ Code of Conduct သူ့ရဲ့ လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ အစီရင်ခံစာ တင်သွင်းသူရဲ့ ကျင့်ဝတ်တွေနဲ့အညီ ဆောင်ရွက်ခြင်းမရှိဘူးလို့ သူတို့က သုံးသပ်တယ်။ သူတို့ကိုယ်တိုင်ကတောင် Ms.Yanghee Lee ကို Special Rapporteur အနေနဲ့ ပြန်လည်ရုပ်သိမ်းဖို့ ကြေညာချက်လေး ထုတ်ထားတာရှိပါတယ်။
ဦးကိုကို ။ ။ကျွန်တော့်အနေနဲ့ အခြေအနေတွေကို ပြန်ပြီးသုံးသပ်ကြည့်တဲ့ အခါမှာ တစ်ဆင့်ချင်း တစ်ဆင့်ချင်း ပုံစံလေးတွေသွင်းပြီး တေ လုပ်နေတဲ့ပုံစံမျိုးတွေ ခံစားရပါတယ်။ အဲဒီတော့ ကျွန်တော်နည်းနည်းလေးဆွေးနွေးချင်တာက ဒီလိုဖြစ်လာ လောက်တဲ့အထိကို Well Plan တစ်ခုခုနဲ့များ လုပ်သလား လို့တောင် ကျွန်တော်မြင်ပါတယ် ခင်ဗျာ။
ဦးကျော်တင့်ဆွေ။ ။ကျွန်တော်တို့ဘက်က ဥပဒေကြောင်းအရပဲ ပြောတဲ့အတွက် တော့ အဲဒီအရာကို ထုတ်မပြောချင်ပါဘူး။ သို့သော် ကျွန်တော်တို့ ပြန်ကြည့်မယ်ဆိုရင် FEM Report တွေက တစ်နှစ်ထက်တစ်နှစ် ထပ်ပြီးတော့ တင်လာသော်လည်း အချက်အလက်က မူလအချက်အလက်ကိုပဲ ထောက်ပြပြီးတော့ report အသစ်ဆိုပြီး ပြန်ပြီးတင်လာခြင်းဖြစ်ပါတယ်။ ဒီအချက်ကိုလည်း ကျွန်တော်တို့ ရှေ့နေတွေက သေသေချာချာ ထုတ်ပြန်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။ အရင် Report တွေမှာ Genocide နဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ဖြစ်နိုင်တယ် ဆိုတဲ့ အချက်တွေ လုံးဝမထည့်ထားပါဘူး။
ကျွန်တော်တို့နဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ မေလ ၂၀၁၈ ခုနှစ်မှာ OIC ကနေပြီးတော့ ကျွန်တော်တို့ကို ICJ မှာ တရားစွဲဖို့ဆိုတဲ့ ကိစ္စတွေကို တရားဝင်ဆုံးဖြတ်ပြီးတဲ့အခါမှာတော့ FFM Report တွေ၊ Special Rapporteur ရန်ဟီလီရဲ့ Report တွေမှာ Genocide ဖြစ်ကောင်းဖြစ်နိုင် တယ်၊ Genocide လို့ ယူဆနိုင်တယ်ဆိုတဲ့ သုံးသပ်ချက် တွေ ထည့်လာတာကို တွေ့ရပါတယ်။
ဦးသီဟန်မျိုးညွန့်။ ။ခုနက ဦးကိုကို မေးတဲ့မေးခွန်းအပေါ် ကျွန်တော်တချို့ဟာလေး တွေ ဖြည့်ချင်ပါသေးတယ်။ ဘာလဲဆိုတော့ ကျွန်တော်တို့ ဘက်က တင်ပြတာက ကျွန်တော်တို့ဘက်က သမိုင်းလည်း ပါတယ်။ ရခိုင်ပြည်နယ်အတွင်းမှာ အခု ဘာတွေ ဖြစ်နေတယ်ဆိုတာလည်း ပါတယ်။ ဒီပဋိပက္ခတွေ ဘယ်ကစဖြစ်လာတယ်ဆိုတာကအစပါပါတယ်။ ဘာဖြစ် လို့လဲဆိုတော့ အဲဒါမျိုးတွေ ထည့်ပြောခြင်းအားဖြင့် တရားသူကြီးတွေကို ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ် နဲ့ပတ်သက်လို့ အသိမှန်အောင်လို့ ပြောခြင်းဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒါပြောခြင်းတင်မကဘူး ကျွန်တော်တို့က အပြင်ကနေ ကြားနေတာတွေဟာ အမှန်မဟုတ်ပါဘူး။ နိုင်ငံတကာ သတင်းစာတွေကနေ ကြားနေရတွေဟာ အမှန်မဟုတ်ပါ ဘူး။ FFM Report ထဲမှာ ရှိနေတာတွေက အမှန်မဟုတ်ပါ ဘူး။ ကျွန်တော်တို့ ဘက်ကနေ Counter-narrative လေးတစ်ခု စပြီးပျိုးခဲ့ခြင်းဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒါမျိုးစပြီး ပျိုးခဲ့တာကဘာ အတွက် အရေးကြီးလဲဆိုတော့ ကျွန်တော်တို့ဆီမှာ Alternative Explanation ရှိလာပြီ။ ဘာကြောင့် ဒီကိစ္စတွေ ဖြစ်လာတယ်။ ဘာကြောင့် ဒီပြဿနာတွေရှိခဲ့လဲ၊ ကျွန်တော်တို့ဆီမှာ Alternative Explanation ရှိလားဆိုတာ ထောက်ပြခဲ့ပါတယ်။ ဒီ Counter-narrative က ရှေ့ဆက်ပြီးတော့လည်း ပြောသွားဖို့ လိုပါတယ်။ ကျွန်တော်တို့ တိုင်းပြည်အနေနဲ့ Counternarrative က ဘာလဲဆိုတာ အပြင်ကို ထင်ထင်ရှားရှား ရှိအောင် သေချာရှင်းပြ၊ ပြောပြပေးဖို့လိုပါတယ်။ ဒါက တရားရုံးမှာတင် လုပ်ရမယ့် ကိစ္စမဟုတ်ပါဘူး။ တရားရုံး ကတော့ ဘယ်လိုမျိုးဖြစ်လာမလဲဆိုတော့ Counternarrative တရားရုံးက တစ်ဆင့်သွားရင်တော့ Evidence တစ်ခုအနေနဲ့ ထွက်ပေါ်လာမှာပါ။ ဒါပေမယ့် အပြင်မှာလည်း ကျွန်တော်တို့အနေနဲ့ Counter-narrativem က အရေးကြီးတယ်ဆိုတာ အကုန်လုံးကို အသိပေးရမှာပါ။
ဦးကိုကို ။ ။ကျွန်တော်က မီဒီယာသမားဖြစ်တဲ့အတွက် မီဒီယာတစ်ခု အမြင်နဲ့ ပြောရရင် ကျွန်တော်တို့ ရှေ့ပိုင်းမှာ နိုင်ငံတော်၏ အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ်အနေနဲ့ ဘာကြောင့် စွန့်စွန့်စားစား သွားသလဲဆိုတာ ပြောခဲ့သလို နိုင်ငံတော်၏အတိုင်ပင်ခံ ပုဂ္ဂိုလ်ကိုယ်တိုင်က လျှောက်လဲတယ်။ တင်ပြတယ်။ ဒုတိယနေ့မှာ ပြောကြားချက်တွေ အကုန်လုံးက နိုင်ငံ တကာ မီဒီယာအကုန်လုံးမှာ Headline အနေနဲ့ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်က ဒီလိုပြောတယ်ဆိုပြီး ပါလာတယ်။ အဲဒါက ကျွန်တော်မြင်တာက အခက်အခဲတွေကြား က ရရှိခဲ့တဲ့ အောင်မြင်မှုတစ်ခုလို့ ထင်ပါတယ်။ ဆရာမ အနေနဲ့လည်း ဆွေးနွေးပေးပါဦး။
ဒေါက်တာသီတာဦး။ ။ အဲဒါကတော့ ကျွန်မတို့နိုင်ငံတော်၏ အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ် ကိုယ်တိုင် သွားရောက်ဖြေရှင်းပေးခဲ့တယ်ဆိုတာက ကျွန်မ တို့နိုင်ငံက အမှန်တရားပေါ့။ ကျွန်မတို့ ဘာတွေဖြစ်နေ တယ်ဆိုတဲ့ အမှန်တရားကို ကမ္ဘာကသိအောင် သွားရောက် ရှင်းပြနိုင်ခဲ့တဲ့ အခွင့်အလမ်းကို ရခဲ့တာပါရှင့်။ အဲဒီအခွင့် အလမ်းကို မြန်မာပြည်သူ ပြည်သားအားလုံးက တစ်ခဲနက် ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာ ထောက်ခံကြိုဆိုခဲ့ကြတာပါရှင့်။ တကယ်တော့ ကမ္ဘာက ပြောဆိုသမျှ ငြိမ်ပြီး နှုတ်ဆိတ်နေ ပြီး အမြဲဘာမှ မတုံ့ပြန်ဘဲ နေတာထက် အခုလို သွား ရောက်ပြီး ရှင်းလင်းပြတဲ့အခါ ကမ္ဘာကလည်း သိတယ်။ ဥပဒေရပ်တည်ချက်ကလည်း ခိုင်မာမှန်ကန်တယ်။ ကျွန်မ ကတော့ အဲဒီလိုပဲ သုံးသပ်ပါတယ်။
ဦးကိုကို ။ ။ ဦးကျော်တင်အနေနဲ့ ကျွန်တော် တို့ စကားဝိုင်း အဆုံးမသတ်ခင် မှာ နောက်ဆုံးဆွေးနွေးစရာရှိရင် ပြောပြပေးပါဦး။
ဦးကျော်တင်။ ။နောက်ဆုံးဆွေးနွေးစရာအနေနဲ့ ပြောချင်တာက ဒီ Case က အချိန် ကာလကတော့ ကြာရင်ကြလိမ့်မယ်။ အခု ICJ မှာ စွဲဆို ထားတဲ့ Case ပါ။ အခုဆင့်က ကြားဖြတ်အစီအမံ Provisional Measures အဆင့်ပဲ ရှိသေးပါတယ်။ ဒါက အမှုကို မတင်ခင်အဆင့်ပဲရှိပါသေးတယ်။ ကျွန်တော်တို့ အနေနဲ့က Legal Basic အရ ကျွန်တော်တို့က နိုင်ဖို့အလား အလာရှိပါတယ်။ အခွင့်အလမ်းကောင်းပါတယ်။ တစ်ခါ တလေမှာ ကြားဆင့်မှာ ကျွန်တော်တို့ မလိုလားတဲ့ Result ရရင်ရမယ်။ ဒါပေမယ့် နောက်ဆုံး Result မှာ ကျွန်တော်တို့နိုင်ဖို့ အခွင့်အလမ်းကောင်းပါတယ်။
ဒေါက်တာသီတာဦး။ ။ဆိုလိုချင်တာကတော့ ပြီးခဲ့တဲ့ တစ်ခေါက်က ဆွေးနွေးခဲ့သလို ဒီ Provisional Measures ချကောင်းချမယ်။ ချတာလည်း ကျွန်မတို့အမှုကြီးကရှုံးသွားတာမဟုတ်ဘူး။ တကယ့်မူရင်း အမှုကြီးက ကျွန်မတို့က စကို မစရသေးဘူး။ ဒါပေမယ့် Provisional Measures ကို မချဘူးလို့ဆုံးဖြတ်တာလည်း ဖြစ်နိုင်တယ်။ ဒါလည်း အမှုနိုင်သွားတာမဟုတ်ပါဘူး။ ကျွန်မတို့ရဲ့ တကယ်မူရင်းအမှုက မစသေးပါဘူး။ ဒါလေး ကိုပဲ ထပ်ပြီးတော့ ပြည်သူကို သတင်းပေးချင်ပါတယ်။
ဦးကိုကို ။ ။ ကျွန်တော်တို့ ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့မှာ ပူးတွဲ Agent အဖြစ် ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီးကိုယ်တိုင် နိုင်ငံတော်၏အတိုင်ပင်ခံ ပုဂ္ဂိုလ်နဲ့အတူ သွားခဲ့တယ်။ ဒီဇင်ဘာ ၁၀ ရက်မှ ၁၂ ရက် အထိ သုံးရက်တာကာလမှာ ကြားနာမှုတွေ အားလုံးအပေါ် မှာ နောက်ဆုံး ခြုံငုံသုံးသပ်ပြောကြားပေးပါဦးခင်ဗျာ။
ဦးကျော်တင့်ဆွေ။ ။ ခြုံငုံသုံးသပ်ရရင် နိုင်ငံတော်၏ အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ်ကိုယ်တိုင် သွားရောက်တဲ့အတွက်ရော၊ ကျွန်တော်တို့ရှေ့နေတွေ ကျွမ်းကျင်တဲ့အတွက်ရော ဥပဒေကြောင်းအရ ကျွန်တော် တို့နိုင်ငံမှာ ဖြစ်ပွားတဲ့ကိစ္စသည် ဥပဒေအရ Genocide မဟုတ်ဘူးဆိုတာ ရှင်းရှင်းလင်းလင်း တင်ပြနိုင်ခဲ့ပါတယ်။
ခုနတုန်းက အမြဲတမ်းအတွင်းဝန်ပြောတဲ့ကိစ္စနဲ့ ထပ်လောင်းပြောရမယ်ဆိုရင် ကျွန်တော်တို့အမှုက မစသေးပါဘူး။ သူတို့က အခုဘာတောင်းထားသလဲဆိုတော့ လိုရမည်ရ ဆိုပြီး Provisional Measures ကို တောင်းထားခြင်းဖြစ်ပါ တယ်။ ဘာကြောင့်လိုရမည်ရ တောင်းသလဲဆိုတော့ Provisional Measures မှာ ချဖို့လိုအပ်ချက်က တစ်နည်းအားဖြင့် ပြောရရင် လွယ်လွယ်ကူကူရှာလို့ ရနိုင် တယ်။ တကယ့်သက်သေအထောက်အထားရှိစရာ မလိုဘူး။ သူတို့ကလည်း သက်သေအထောက်အထားရှိစရာ မလိုဘူးဆိုတဲ့အချက်ကို အလေးထားပြီး တင်ပြသွားခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့်မို့ ကျွန်တော်တို့အနေနဲ့ ဥပဒေ အရလျှောက်လဲချက်များသည် အင်မတန်မှ တိကျမှန်ကန် တဲ့အတွက် Provisional Measures နဲ့ ပတ်သက်ပြီး ကျွန်တော်တို့ လျှောက်လဲတဲ့အတိုင်း ဒီအမှုကို ပလပ်ဖို့ သို့တည်းမဟုတ် Provisional Measures မချဖို့ဆိုတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်မျိုးလည်း ချလာနိုင်ပါတယ်။ ခုနတုန်းက အမြဲတမ်းအတွင်းဝန်ပြောသလို အဲဒီလို ချမှတ်တယ်ဆိုရင် လည်း တို့နိုင်ပြီဆိုပြီး ပျော်လို့မဖြစ်ဘူး။ ဘာဖြစ်လို့လဲ ဆိုတော့ အမှုကမစသေးဘူး။ အမှုက ငါးနှစ်၊ ဆယ်နှစ်၊ အမှုတစ်ခုမှာဆိုရင် ၁၄ နှစ် ကြာတယ်။ တကယ်လို့ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ဥပဒေကြောင်းအရ တင်ပြချက်တွေကို ထည့်သွင်းစဉ်းစားသော်လည်း ခုနတုန်းက FFM Report သည် ကျွန်တော်ပြောသလို ယုတ္တိမတန်ဘူး။ ဓမ္မဓိဋ္ဌာန် မကျဘူး။ သို့သော် UN Report လို့ သုံးသပ်ပြီးတဲ့အခါ ဖြစ်နိုင်ကောင်း ဖြစ်နိုင်တယ်ဆိုပြီး Provisional Measures ချဖို့ဆိုတဲ့ အချက်ကိုလည်း ရုံးတော်က စဉ်းစားနိုင်တယ်။ အကယ်၍ အဲဒီလို စဉ်းစားဆုံးဖြတ်ခဲ့တယ်ဆိုရင်လည်း ကျွန်တော်တို့ အမှုရှုံးတာ မဟုတ်ဘူး။ အမှုက မစသေးဘူး။ သို့သော် ကျွန်တော်တို့ ရပ်တည်ထားတာက အမှုစပြီ၊ သက်သေ အထောက်အထားနဲ့ ပြရမယ့်အပိုင်းရောက်ပြီ ဆိုရင်တော့ ကျွန်တော်တို့ဘက်က အများကြီးအရေးသာ ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ကျွန်တော်တို့ ရပ်တည်ထားရမှာကတော့ ဒီအမှုနဲ့ပတ်သက်ပြီးတော့ မိမိတို့နိုင်ငံမှာ ဒါမျိုးရှိကို မရှိဘူးဆိုတာ ကိုယ်ကိုယ်တိုင်လည်း သိနေတဲ့အတွက်လာမယ့်ကိစ္စအားလုံးကို ရဲရဲရင့်ရင့် ညီညီညွတ်ညွတ်နဲ့ ရင်ဆိုင်ဖို့က အဓိကအရေးကြီးတယ်လို့ ကျွန်တော့်အနေနဲ့ တင်ပြချင်ပါတယ်။
ဦးကိုကို ။ ဟုတ်ကဲ့ပါခင်ဗျာ ဒီနေ့ ဆွေးနွေးတင်ပြတာတွေ တော်တော်လေး ကောင်းပါတယ်။ ကျွန်တော် နားလည်သလောက် အနှစ် ချုပ်ပြီး ပြောရမယ်ဆိုရင် ကျွန်တော်တို့က မည်သို့ပင်ဆိုစေ ICJ ကြားနာမှုကိစ္စက ကျွန်တော်တို့ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ လက်ရှိ ပကတိဖြစ်ရပ်နဲ့ အမှန်တရားကို ဖော်ထုတ်ပြသခွင့်ရခဲ့တဲ့ ရက်လေးလို့ ကျွန်တော်တို့ပြောလို့ရပါတယ်။ ကျွန်တော်တို့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ အမှန်တကယ်ဖြစ်ခဲ့တာ ဒီလိုဆိုပြီး ကမ္ဘာ ကို တရားဝင်ပြောခွင့် ကျွန်တော်တို့ ရခဲ့တယ်။ အဲဒီအတွက်ကြောင့်လည်း ထပ်ဆင့်ရတာက ကျွန်တော်တို့ အစက ပြောသလို ဆရာတို့အဖွဲ့တွေ ပြန်လာတဲ့အချိန်မှာ ကြိုဆိုခဲ့ကြတယ်။ မပြန်လာခင်မှာလည်း ကျွန်တော်တို့ ဆိုရှယ် မီဒီယာတွေမှာ ကြည့်ရတယ်ရေးသားကြတာတွေကိုကြည့်လိုက်ရင် အရေးကြုံရင် ကျွန်တော်တို့ သက်လုံကောင်းရ မယ်။ အရေးကြီးရင် သွေးစည်းရမယ်ဆိုတဲ့ အချက်ပါ။ ကျွန်တော်တို့ရလိုက်တဲ့၊ နိုင်ငံမှာရလိုက်တဲ့ ကိစ္စက တိုင်းသူ ပြည်သားတွေအားလုံးက ဘုံရည်မှန်းချက်၊ ဘုံခံစားချက် တူညီသွားတဲ့အတွက် အရင်ကထက်စာရင် ကျွန်တော်တို့ ပိုပြီး စည်းလုံးသွားတယ်။ ညီညွတ်သွားတယ်။ ဒါဟာ ဒီအထဲကရလိုက်တဲ့ အကျိုးအမြတ် ရလဒ်လို့ ကျွန်တော် မြင်ပါတယ်။ ဘာပဲပြောပြောပါခင်ဗျာ။
ကျွန်တော်တို့ မြန်မာနိုင်ငံကိုယ်စား အမှန်တရားကို ဖော်ထုတ်ခွင့်ရအောင် ဆောင်ရွက်ပေးခဲ့တဲ့ နိုင်ငံတော်၏ အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ်အပါအဝင် ပူးတွဲ Agent အဖြစ် ပါဝင်တဲ့ ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီးနဲ့တကွ သွားရောက်ခဲ့တဲ့ Delegation အဖွဲ့ဝင်တွေ အားလုံးကိုကျွန်တော်တို့ ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။ အထူးသဖြင့် ထပ်ပြီးကျေးဇူးတင်တာကတော့ ကျွန်တော် တို့ မြန်မာနိုင်ငံကိုယ်စားပြုပြီး ကျွန်တော်တို့ရဲ့ အမှန်တရား နဲ့အတူ ရဲရဲဝံ့ဝံ့ဆက်လက်ရပ်တည်ပေးတဲ့ နိုင်ငံသိ၊ ကမ္ဘာသိရှေ့နေကြီးတွေ၊ ဥပဒေပညာရှင်တွေကိုလည်း ဒီနေရာကနေ ကျွန်တော်က ကျေးဇူးတင်ကြောင်း ပြောကြား ရင်းနဲ့ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ စကားဝိုင်းကို အဆုံးသတ်ချင်ပါ တယ်ခင်ဗျာ။
အားလုံးကို ကျေးဇူးတင်ပါတယ်ခင်ဗျာ။ ။
