ခြူးစန္ဒီနွေး
အီတလီနိုင်ငံတောင်ပိုင်းက ပွန်ပေမြို့ပျက် အပါအဝင် ဘာသာရေးအဆောက်အအုံနဲ့ အခြားအထင်ကရနေရာ တွေကို ခရီးသွားတွေ၊ ဘုရားဖူးတွေအတွက် ပြန်လည်ဖွင့်လှစ်ပေးလိုက်ပါပြီ။ နိုင်ငံတွေဟာ ကိုဗစ် - ၁၉ ထိန်းချုပ်ရေးအတွက် ကန့်သတ်မှုတွေကို တဖြည်းဖြည်းချင်း ဖြေလျှော့ပေးနေပြီး ပိတ်ထားရတဲ့ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေကိုလည်း ပြန်လည်စတင်နေကြပါပြီ။
အဓိကသော့ချက်
ကိုဗစ်- ၁၉ ဆိုးဆိုးရွာရွား ထိခိုက်ခံစားရတဲ့ နိုင်ငံတွေဖြစ်တဲ့ အီတလီ၊ စပိန်အပါအဝင် အခြားသော နိုင်ငံ တွေအတွက်ကတော့ နွေရာသီ ခရီးသွားကာလဟာ ခရီးသွားလုပ်ငန်းနဲ့ ဆက်စပ်တဲ့ လုပ်ငန်းတွေအတွက် အသက်ရှူချောင်စရာ အဓိကသော့ချက်တစ်ခု ဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။ အာရှနဲ့ ဥရောပတို့မှာ ကိုဗစ် - ၁၉ ကပ် ရောဂါဟာ အဆိုးရွားဆုံးဖြစ်ပြီးတဲ့နောက် အခုထိလည်း ရပ်တန့်မသွားသေးပါဘူး။ ကမ္ဘာပေါ်မှာ ဆက်လက်ပျံ့နှံ့နေဆဲပါပဲ။
စီးပွားရေးနဲ့ဆက်စပ်
မေ ၂၆ ရက်မှာတော့ ကမ္ဘာပေါ်မှာ ကိုဗစ်- ၁၉ ကူးစက်ခံရသူအရေအတွက်ဟာ ၅ ဒသမ ၅ သန်း ရှိလာ ပြီလို့ အေအက်ဖ်ပီရဲ့မှတ်သားထားမှုတွေအရ သိရပါတယ်။တစ်လအတွင်းမှာပဲ ကိုဗစ်- ၁၉ ကူးစက်ခံရသူ အရေအတွက်ဟာ နှစ်ဆနီးပါးဖြစ်လာပြီး ပြီးခဲ့တဲ့ ၁၁ ရက်တာ ကာလအတွင်းမှာ ကိုဗစ် - ၁၉ ကူးစက်ခံရတဲ့သူ ၁ သန်း တိုးလာပါတယ်။ ကမ္ဘာအနှံ့ သေဆုံးသူပေါင်း ၃၄၆၀ဝ၀ ကျော်ရှိတယ်လို့ မှတ်တမ်းတင်ထားပါတယ်။ ဒီဗိုင်းရပ်စ်ဟာ နိုင်ငံရဲ့ စီးပွားရေးနဲ့လည်း ဆက်စပ်နေပါ တယ်။ ဗိုင်းရပ်စ်ပျံ့နှံ့မှုကို ထိန်းချုပ်ဖို့အတွက် နိုင်ငံတိုင်း နိုင်ငံတိုင်းဟာ အသွားအလာ ပိတ်ဆို့ကန့်သတ်မှုတွေ ပြုလုပ်ခဲ့ပြီး ယင်းကြောင့်လည်း စီးပွားရေးကို ဆိုးဆိုးရွားရွား ထိခိုက်စေခဲ့ရပါတယ်။
နိုင်ငံရေးအရ အကျိုးသက်ရောက်မှုရှိ
အာရှရဲ့ ကုန်သွယ်ရေးဗဟိုချက်မလို့ တင်စားရတဲ့ စင်ကာပူနိုင်ငံမှာ စီးပွားရေးဟာ ယခုနှစ်အတွင်း ၇ ရာခိုင်နှုန်း ကျုံ့သွားနိုင်တယ်လို့ မေ ၂၆ ရက်က သတိပေးမှု ထွက်ပေါ်လာခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီအချိန်မှာပဲ အီးယူနိုင်ငံတွေဟာ ပြန်လည်ထူထောင်ရေး ရန်ပုံငွေအဖြစ် ယူရိုထရီလီယံနဲ့ချီပြီး မကြုံစဖူး အသုံးပြုသွားမယ်လို့ ကြေညာခဲ့ပါတယ်။ ကိုဗစ်-၁၉ ဗိုင်းရပ်စ်ဟာ နိုင်ငံတွေရဲ့စီးပွားရေးကိုသာ ထိခိုက်စေတာ မဟုတ်ပါဘူး။ နိုင်ငံရေးအရ အကျိုးသက်ရောက် မှုတွေ ရှိပါတယ်။ ကမ္ဘာပေါ်မှာ ကိုဗစ်- ၁၉ တိုက်ဖျက်ရေးအတွက် ချီးကျူးခံရတဲ့ နိုင်ငံ့ ခေါင်းဆောင်တွေရှိသလို ဝေဖန်ခံနေရတဲ့ နိုင်ငံ့ခေါင်းဆောင်တွေလည်း ရှိပါတယ်။
နိုင်ငံ့ခေါင်းဆောင်တွေ ဝေဖန်ခံရ
အမေရိကန်နိုင်ငံမှာ သေဆုံးသူလူပေါင်း ၁၀ဝ၀ဝဝ နားနီးကပ်လာတဲ့အချိန်မှာ သမ္မတထရမ့်ဟာ ဂေါက်သွားကစားတဲ့ အတွက် တွစ်တာပေါ်မှာ သမ္မတထရမ့်ကို ပြင်းပြင်းထန်ထန် ဝေဖန်နေကြပါတယ်၊ အလားတူပါပဲ။ ဗြိတိန်ဝန်ကြီးချုပ် ဘောရစ်ဂျွန်ဆင်ရဲ့ အစိုးရအဖွဲ့ဟာလည်း ဝေဖန်မှုတွေအောက် ရောက်နေပါတယ်။ ပိတ်ဆို့ကန့်သတ်မှုတွေ ချမှတ်ထားတဲ့ကာလမှာ အိမ်မှာပဲနေရမယ်ဆိုတဲ့အမိန့်ကို ချိုးဖောက်ခဲ့တဲ့ ဘောရစ်ဂျွန်ဆင်ရဲ့ အကြံပေးအရာရှိဟာ သူ့ရဲ့အမှားအတွက် ပြန်လည်တောင်းပန်ဖို့ ငြင်းဆိုခဲ့ပါတယ်။ ဒါကြောင့်လည်း ဘောရစ်ဂျွန်ဆင်ဟာ သူ့ရဲ့ အကြံပေးအရာရှိကို အကာအကွယ်ပေးတယ်ဆိုပြီး ဝေဖန်ခံနေရပါတယ်။ နယူးဇီလန်ဝန်ကြီးချုပ်နဲ့ ဂျာမနီဝန်ကြီးချုပ် တို့ကတော့ ကိုဗစ် - ၁၉ ထိန်းချုပ်ရေးကိစ္စတွေဟာ ကိုင်တွယ်ပုံနည်းလမ်း မှန်ကန်တယ်ဆိုပြီး ချီးကျူးခံထား ရပါတယ်။ နယူးဇီလန်ဝန်ကြီးချုပ်ဆိုရင် ကိုဗစ်-၁၉ စတင်ပျံ့နှံ့စဉ်ကာလမှာ ခရီးသွားလုပ်ငန်းကို ဆောလျင်စွာပဲ ပိတ်ပစ်လိုက်နိုင်ပါတယ်။
အထင်ကရနေရာတွေ ပြန်ဖွင့်ခွင့်ပေး
အခုဆိုရင် နိုင်ငံအတော်များများမှာ အထင်ကရနေရာတွေကို သွားရောက်ခွင့်ပြန်ပေးနေပါပြီ။ ပါလက်စတိုင်း အာဏာပိုင်တွေကတော့ ဂရိခရီးသွားတွေဆီကနေ ဘက်သလီဟန်မြို့ကို ကိုဗစ် - ၁၉ ပျံ့နှံ့ခဲ့တယ်လို့ ယုံကြည် ကြပါတယ်။ ဥရောပရဲ့ကိုဗစ် - ၁၉ ကူးစက်ရာ ဗဟိုချက်မ နိုင်ငံတစ်ခုဖြစ်တဲ့ အီတလီမှာတော့ သဘာဝဘေးအန္တရာယ် ကြောင့် ပျက်စီးခဲ့ရတဲ့နေရာကို အများပြည်သူများ လေ့လာ နိုင်ရေး ပြန်လည်ဖွင့်လှစ်ပေးခဲ့ပါတယ်။ ရောမမြို့ဟောင်း တစ်ခုဖြစ်တဲ့ ပွန်ပေဟာ အေဒီ ၇၉ တုန်းက မီးတောင် ပေါက်ကွဲမှုကြောင့် မြို့ပျက်စီးခဲ့ရပြီး အဲဒီမြို့ပျက်ဟာ ခရီးသွားတွေအတွက် ဆွဲဆောင်ရာနေရာတစ်ခု ဖြစ်ခဲ့ပါ တယ်။ လွန်ခဲ့တဲ့နှစ်ကဆိုရင် ပွန်ပေကို လာရောက် လည်ပတ်တဲ့ ခရီးသွား လေးသန်းတောင် ရှိပါတယ်။ လာမယ့်လမတိုင်ခင်အချိန်အထိ နိုင်ငံခြားခရီးသွားတွေကို အီတလီနိုင်ငံအတွင်း လာရောက်လည်ပတ်ဖို့ ခွင့်မပြုသေးပေမယ့် ပွန်ပေမြို့ဟောင်းကို ပြန်လည်ဖွင့်လှစ်ပေးလိုက် ပါပြီ။
နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးတွေ ညှိနှိုင်း
ဇွန်လ ၁၅ ရက်နေ့ရောက်တဲ့အခါမှာ အီးယူအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတွေ နယ်စပ်တွေနဲ့ ခရီးသွားဒေသတွေကို ပြန်လည် ဖွင့်လှစ်ပေးဖို့ အီးယူနိုင်ငံတွေက နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးတွေနဲ့ ဆွေးနွေးတိုင်ပင်မှုတွေ ပြုလုပ်နေတယ်လို့ အီတလီနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး လီဂျီဒီမာရိုက ပြောပါတယ်။ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေ ဆက်လက်ရပ်တည်နိုင် ရေးအတွက် နွေရာသီကာလအတွင်း လုပ်နိုင်တာမှန်သမျှ လုပ်ရမယ်လို့ သူက ဆက်ပြောပါတယ်။ ခရီးသွားလုပ်ငန်းအပြင် အခြားသော စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေ ပြန်လည် နာလန်ထူနိုင်ဖို့ အီးယူဟာ ယူရိုထရီလီယံနဲ့ချီပြီး သုံးစွဲ သွားဖို့ ရှိပါတယ်။ မေ ၂၇ ရက်မှာ ဥရောပကော်မရှင် ဥက္ကဋ္ဌအာဆူလာက သူ့ရဲ့ အဆိုပြုချက်ကို ထုတ်ဖော် ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။ အသေးစိတ်အချက်အလက်တွေမှာ အီးယူအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတွေအချင်းချင်း သဘောတူညီချက် ရဖို့ကတော့ သိပ်ပြီးတော့ မလွယ်ကူလှပါဘူး။
အီးယူနိုင်ငံတွေကြားသဘောထားမတိုက်ဆိုင်မှု
ခြိုးခြံချွေတာတဲ့ မြောက်ပိုင်းလေးနိုင်ငံဟာကိုဗစ်-၁၉ ဆိုးဆိုးရွားရွားထိခိုက်တဲ့ တောင်ပိုင်းနိုင်ငံတွေကို ထောက်ပံ့ကြေး ရက်ရက်ရောရော ပေးဖို့ဆိုတာ အလွယ် တကူနဲ့ မဖြစ်နိုင်ပါဘူး။ ဥရောပသမဂ္ဂရဲ့ ပြန်လည် ထူထောင်ရေး ရန်ပုံငွေနဲ့ပတ်သက်ပြီး ချမ်းသာတဲ့ နိုင်ငံတွေနဲ့ ဆင်းရဲတဲ့ နိုင်ငံတွေကြား တင်းမာမှုတွေ ဖြစ်စေပါတယ်။ ဒေသတွင်း စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေ ပြန်စဖို့ နှောင့်နှေးကြန့်ကြာမှုတွေ ဖြစ်လာနိုင်တယ်ဆိုပြီး ခြိမ်း ခြောက်လျက်ရှိပါတယ်။ ခြိုးခြံချွေတာတဲ့နိုင်ငံ လေးနိုင်ငံဖြစ်တဲ့ ဩစတြီးယား၊ ဒိန်းမတ် ၊ နယ်သာလန်နဲ့ ဆွီဒင်နိုင်ငံတို့ဟာ ဥရောပမှာ အဓိက စီးပွားရေး အင်အားကြီး နိုင်ငံနှစ်နိုင်ငံဖြစ်တဲ့ဂျာမနီနဲ့ ပြင်သစ်တို့ရဲ့ ညှိနှိုင်းမှုကိုလက်မခံဘဲ ပယ်ချခဲ့ပါတယ်။
ဖိလစ်ပိုင်သမ္မတရဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်
တခြားဘက်မှာတော့ ရုရှားနိုင်ငံမှာ မေ ၂၆ ရက်က ကိုဗစ်- ၁၉ ကြောင့် တစ်နေ့တည်းသေဆုံးသူ ၁၇၄ ဦး ရှိလာပါတယ်။ မေ ၁၅ ရက်မှာတော့ ပြန်လည်နေကောင်း သူ ၁၂၀ဝ၀ အထိ ရှိခဲ့ပါတယ်။ ရုရှားနိုင်ငံမှာ ကိုဗစ်-၁၉ ကြောင့် သေဆုံးသူ ၃၈၀၇ ဦးရှိပြီး ကူးစက်ခံရသူကတော့ ၃၆၂၃၄၂ ဦးအထိ ရှိပါတယ်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုနဲ့ ဘရာဇီးနိုင်ငံပြီးရင် ကမ္ဘာပေါ်မှာ တတိယကူးစက်မှု အမြင့်ဆုံးနိုင်ငံလည်း ဖြစ်ပါတယ်။ ဥရောပနိုင်ငံတွေမှာ ကျောင်းတွေပြန်ဖွင့်တာတွေ အပါအဝင် အခြားသော ဖြေလျှော့မှုတွေ လုပ်ဆောင်နေပြီဖြစ်ပေမယ့် အာဆီယံ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံဖြစ်တဲ့ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံကတော့ ရှင်းပါတယ်။ ဖိလစ်ပိုင်သမ္မတ ရိုဒရီဂိုဒူတာတေးဟာ ကိုဗစ်-၁၉ အတွက် ကာကွယ်ဆေးမပေါ်မချင်း ကျောင်းတွေပြန်မဖွင့်ဘူးလို့ ပြောခဲ့ပါတယ်။ ဒါဆိုရင် ကျောင်းသားတွေဟာ လပေါင်း များစွာကြာအောင် စာသင်ခန်းနဲ့ ဝေးကွာတော့မှာပါ။ ။
ကိုးကား- အေအက်ဖ်ပီ
