အောင်ကျော်ကျော်
ကမ္ဘာတစ်ဝန်းတွင် ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်မှုကြောင့် သေဆုံးသူ နှစ်သောင်းကျော်ရှိပြီး ကူးစက်ခံရသူ လေးသိန်းကျော် မြင့်တက်လျက် ရှိသည့်အတွက် ပြည်သူသုံးဘီလီယံကျော် သည် ခရီးသွားလာမှုများ ပိတ်ပင်ခြင်းခံနေရ ပြီး အစိုးရများကလည်း ဗိုင်းရပ်စ်တိုက်ဖျက် ရေးလုပ်ငန်းစဉ်များကို မဟာဗျူဟာနည်းလမ်းများ ချမှတ်ဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည်။ ဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်မှုဒဏ်ကို ကမ္ဘာ့နိုင်ငံများ မည်သို့ ဆိုးရွားစွာ ခံစားနေရသလဲဆိုသည်ကို အနည်း ငယ် ဖော်ပြပါမည်။
နိုင်ငံအများ ပေါင်းစည်းအားဖြင့်သာ အနိုင်ရနိုင်
ကမ္ဘာသူ ကမ္ဘာသားအားလုံး၏ အသက် နှင့် အိုးအိမ်စည်းစိမ်ကို ခြိမ်းခြောက်လျက် ရှိသော ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ကပ်ရောဂါဆိုးကြီးကို လူသားမျိုးနွယ်တစ်ခုလုံး၏ ပေါင်းစည်း အင်အားဖြင့် တိုက်ဖျက်မှသာ အနိုင်ရနိုင်မည် ဟု ယုံကြည်ပါကြောင်းနှင့် တစ်နိုင်ငံတည်း လှုပ်ရှားမှုဖြင့် တိုက်ဖျက်အနိုင်ယူနိုင်မည် မဟုတ်ပါကြောင်း ကုလသမဂ္ဂအတွင်းရေးမှူး ချုပ် ဂူတာရက်စ်က ပြောကြားခဲ့သည်။
လူသေဆုံးမှု ဒုတိယအများဆုံးနိုင်ငံ
နိုင်ငံပေါင်း ၁၈၂ နိုင်ငံနှင့် အခြားသော နယ်မြေဒေသများတွင် ဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်မှု ကြောင့် သေဆုံးသူ ၂၀၈၀၀ ကျော်မြင့်တက် လာခဲ့သည်ဟု အေအက်ဖ်ပီသတင်းဌာန၏ စစ်တမ်းများအရ သိရသည်။ ယင်းနိုင်ငံများ အနက် စပိန်နိုင်ငံတွင် ဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်မှု ကြောင့် သေဆုံးသူအရေအတွက်သည် တရုတ် နိုင်ငံ၏ သေဆုံးမှုအရေအတွက်ထက် ပိုမို များပြားလာခဲ့ပြီး အီတလီနိုင်ငံပြီးနောက် ဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်မှုကြောင့် သေဆုံးမှု ဒုတိယအများဆုံးနိုင်ငံဖြစ်လာခဲ့သည်။
စပိန်နိုင်ငံတွင် လွန်ခဲ့သော ၂၄ နာရီ အတွင်းက ဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်မှုကြောင့် သေဆုံးသူ ၇၀၀ ကျော်ရှိခဲ့သည့်အတွက် စုစုပေါင်း သေဆုံးသူဦးရေ ၃၄၀၀ ကျော် ရှိလာခဲ့သည်။ ကန်ဒေါ်လာ ၄၆၇ သန်းတန်ဖိုး ရှိ ဆေးဝါး ထောက်ပံ့မှုများကို တရုတ်နိုင်ငံမှ ဝယ်ယူရန် စပိန်အစိုးရက ကမ်းလှမ်းထား ကြောင်း သိရ သည်။
အီတလီနိုင်ငံတွင် လွန်ခဲ့သော ၂၄ နာရီ အတွင်း ၆၈၃ ဦးထပ်မံသေဆုံးခဲ့သည့်အတွက် စုစုပေါင်းသေဆုံးသူ ၇၅၀၃ ဦးအထိ မြင့်တက် လာခဲ့သည်။
မတ် ၂၅ ရက် ဆေးမှတ်တမ်းများအရ ပြင်သစ်နိုင်ငံတွင် ဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်မှုကြောင့် ၂၃၁ ဦး ထပ်မံသေဆုံးခဲ့သည့်အတွက် သေဆုံးသူအရေအတွက် ၁၃၃၀ ကျော် ရှိခဲ့ကြောင်း သိရသည်။ ထို့ကြောင့် ပါရီမြို့ရှိ မြေအောက်ရထားနှင့် မီးရထားသွားလာမှု များကို လျှော့ချခဲ့သည်။
စပိန်၊ အီတလီ၊ ပြင်သစ် အပါအဝင် ဥရောပနိုင်ငံခြောက်နိုင်ငံတို့က ဒေသတွင်း ဥရောပစီးပွားရေးဇုန် တည်ငြိမ်မှုရှိစေရေး အတွက် ဥရောပနိုင်ငံများ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက် ရန် ဂျာမနီနှင့် နယ်သာလန်နိုင်ငံတို့အား တောင်းဆိုထားကြသည်။
စတော့ရှယ်ယာဈေးကွက်များ ဦးမော့လာ
အနည်းငယ် ယိမ်းယိုင်လျက်ရှိသော အမေရိကန်စီးပွားရေးကို တောင့်တင်းခိုင်မာမှု ရှိစေရန် ရည်ရွယ်ပြီး အမေရိကန်ကွန်ဂရက် က ကန်ဒေါ်လာ ၂ ဒသမ ၂ ထရီလီယံခန့်ကို မတည်ပေးလိုက်သည့်အတွက် ဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်မှုကြောင့် ထိခိုက်သွားသည့် စတော့ ရှယ်ယာဈေးကွက်များ ပြန်လည်ဦးမော့လာ ခဲ့သည်။
ဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်ခံရသူ သုံးသောင်းကျော် ရှိသော နယူးယောက်မြို့တွင် စီးပွားရေး တိုးတက်မှုအခြေအနေ အနည်းငယ်ထိခိုက်မှု များရှိသော်လည်း မကြာမီအချိန်တွင် ဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်မှုနှုန်း မြင့်မားမှုမရှိသော ပြည်နယ် များတွင် လုပ်ငန်းများ ပြန်လည်လည်ပတ်ရန် ခွင့်ပြုပေးမည်ဖြစ်ကြောင်း သမ္မတ ထရမ့်က ပြောကြားခဲ့သည်။ “ကျွန်တော့်အနေနဲ့ နိုင်ငံ အတွင်း လည်ပတ်နေတဲ့ ယန္တရားများကို ယခင်ကရှိခဲ့သည့်အတိုင်း ပြန်လည်လည်ပတ် စေချင်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ဘယ်အရာကိုမှ အလျင်စလို မဆုံးဖြတ်ချင်ပါဘူး”ဟု သမ္မတ ထရမ့်က ဆိုသည်။
နိုဝင်ဘာလတွင် ကျင်းပမည့် ရွေးကောက် ပွဲအတွက် ထောက်ခံမဲအများဆုံးရရှိရန် ကြိုးပမ်းလျက်ရှိသော သမ္မတ ထရမ့်အနေဖြင့် ဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်မှုကြောင့် နိုင်ငံ၏စီးပွားရေး ပျက်ကပ်ဆိုက်မည့်အရေးကို ပူပန်လျက် ရှိသည်။ နိုင်ငံအတွင်း စီးပွားရေးလုပ်ငန်းများ ကို အီစတာပွဲတော်မတိုင်မီ ပြန်လည်လုပ်ကိုင် နိုင်ရေးအတွက် သမ္မတ ထရမ့်က မျှော်လင့် ထားသည်။
အိန္ဒိယနိုင်ငံတွင်လည်း ဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက် မှုမြင့်တက်လာခြင်းကြောင့် လူဦးရေ ၁ ဒသမ ၃ ဘီလီယံရှိသော ပြည်သူများသည် နေအိမ် အတွင်းမှာသာ နေထိုင်နေရသည်။ ကမ္ဘာ့ ဒုတိယလူဦးရေ အများဆုံးနိုင်ငံဖြစ်သည့် အိန္ဒိယနိုင်ငံတွင် ရက်သတ္တသုံးပတ်ကြာ ခရီးသွားလာမှုကန့်သတ်ခြင်းကို မတ် ၂၅ ရက် တွင် စတင်ခဲ့သည်။
မတ် ၂၅ ရက်တွင် ရုရှားနိုင်ငံ၌ ဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်ခံရမှုကြောင့် လူသုံးဦး သေဆုံးခဲ့ပြီး ကူးစက်ခံရမှုအရေအတွက် မြင့်တက်လျက် ရှိသည်။ လာမည့်ရက်သတ္တပတ်မှစပြီး နိုင်ငံ အတွင်း အားလပ်ရက်များအဖြစ် သတ်မှတ် ကာ ပြည်သူများအား နေအိမ်အတွင်းမှာသာ နေထိုင်ရန်နှင့် အာဏာပိုင်များ၏ ဗိုင်းရပ်စ် ပိုးကာကွယ်ရေးဆိုင်ရာ ထုတ်ပြန်ချက်များကို လိုက်နာကြရန် သမ္မတ ပူတင်က ပြောကြား ခဲ့သည်။ ထို့ပြင် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ ပြင်ဆင်ရေးအတွက် လူထုဆန္ဒခံယူပွဲ ကျင်းပ ရေးကိုလည်း ရက်ရွှေ့ဆိုင်းခဲ့သည်။
ဗိုင်းရပ်စ်တိုက်ဖျက်ရေး စည်းဝေးမည်
ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်တိုက်ဖျက်ရေးအတွက် ဂျီ - ၂၀ နိုင်ငံခေါင်းဆောင်များက ဗီဒီယိုမှ တစ်ဆင့် အရေးပေါ်အစည်းအဝေးတစ်ရပ် ကျင်းပမည်ဖြစ်ပြီး ဥရောပသမဂ္ဂအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံ ခေါင်းဆောင်များကလည်း အလားတူ အစည်း အဝေးကျင်းပကာ ဗိုင်းရပ်စ်တိုက်ဖျက်ရေး အတွက် ဆွေးနွေးကြမည်ဖြစ်သည်။
တရုတ်နိုင်ငံအတွင်း ဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်မှု နှုန်း လျော့ကျသွားသည့်အတွက် ဟူပေ ပြည်နယ်အတွင်းရှိ ချမှတ်ထားသော စည်းမျဉ်း၊ စည်းကမ်းများကို ပြန်လည်ဖြေလျှော့လျက် ရှိသည်။ ပြည်နယ်အတွင်းရှိ မီးရထားများနှင့် ဘတ်စ်ကားများ ပြန်လည်စတင်ပြေးဆွဲပြီ ဖြစ်သည်။
ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်မှုသည် အရှေ့ အလယ်ပိုင်းဒေသများသို့လည်း ပျံ့နှံ့လျက် ရှိသည်။ မာလီနိုင်ငံတွင် ဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်ခံရ သူတစ်ဦးကို ပထမဆုံးအကြိမ် တွေ့ရှိကြောင်း ကြေညာခဲ့ပြီး အခြားနိုင်ငံများကလည်း အရေး ပေါ်အခြေအနေများ ကြေညာထားသည်။
ဂျပန်နိုင်ငံတွင် ဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်မှု မြင့်တက်လာခြင်းကြောင့် အိုလံပစ်အားကစား ပြိုင်ပွဲကို ၂၀၂၁ ခုနှစ် နွေရာသီတွင် ကျင်းပရန် လည်း ရွှေ့ဆိုင်းလိုက်ပြီဖြစ်သည်။ တိုကျိုမြို့ အုပ်ချုပ်ရေးမှူးက ပြည်သူများအား နေအိမ် အတွင်းမှာသာ နေထိုင်ကြရန် တိုက်တွန်း ပြောကြားခဲ့သည်။
ဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်ပျံ့နှံ့မှုကို ကာကွယ်သည့် အနေဖြင့် ဥရောပဘောလုံးပွဲများနှင့် တင်းနစ် ပြိုင်ပွဲများကိုလည်း ပိတ်ပင်ထားသည်။
ယင်းသို့ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်မှု ကြောင့် စီးပွားရေးလုပ်ငန်းများ ရပ်ဆိုင်းခြင်း နှင့် ခရီးသွားလာမှုများ ကန့်သတ်ခြင်းတို့ ကြောင့် ကမ္ဘာတစ်ဝန်းရှိ ပြည်သူများအနေဖြင့် ဒုက္ခရောက်ကာ အိပ်မက်ဆိုးမှ နိုးထလာ မည့်အချိန်ကို မျှော်လင့်စောင့်စားလျက်ရှိပါ ကြောင်း ရေးသားလိုက်ရပါသည်။
ကိုးကား-အေအက်ဖ်ပီ
