၁၄ သြဂုတ်
ဂွါတီမာလာနိုင်ငံမှာ ကျင်းပတဲ့ ဩဂုတ် ၁၁ရက် သမ္မတရွေးကောက်ပွဲမှာ ကွန်ဆာဗေးတစ်အဖွဲ့ဝင် ကိုယ်စားလှယ်တစ်ဦးလည်းဖြစ် အကျဉ်းထောင်အကြီးအကဲဟောင်းတစ်ဦးလည်းဖြစ်တဲ့ အလီဂျန်ဒရို ဂီယာမက်တီအနိုင်ရရှိသွားပြီဖြစ် ပါတယ်။
သဘောထားအစွန်းရောက်သူ
သမ္မတနေရာအတွက် အနိုင်ရရှိသွားတဲ့ ဂီယာမက်တီဟာ ဘယ်လိုလူမျိုးပါလဲ။ ၄င်းဟာ စိတ်ဝင်စားဖို့ကောင်းတဲ့ သူတစ်ဦးလို့ ဆိုရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ အလီဂျန်ဒရို ဂီယာမက်တီဟာ တရားဥပဒေစိုးမိုးရေးမှာ သဘောထားအစွန်းရောက်သူ ကွန်ဆာဗေးတစ်အဖွဲ့ဝင်တစ်ဦးဖြစ်ပြီး သေဒဏ်ပေးတဲ့စနစ်ကို ပြန်လည်ကျင့်သုံးဖို့ နဲ့ တပ်ဖွဲ့ဝင်တွေကို လမ်းတွေပေါ်မှာ ချထားဖို့ ကတိတွေ ပေးအပ်ခဲ့တဲ့သူပါ။
အသက် ၆၃ နှစ်ရှိပြီဖြစ်တဲ့ ဂီယာမက်တီကို ဂွါတီမာလာရဲ့ စီးပွားရေးနဲ့ တပ်မတော်ပိုင်းမှာ အာဏာရှိတဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်တွေက ကျောထောက် နောက်ခံပေးထားပြီး တနင်္ဂနွေနေ့က ရွေးကောက်ပွဲမှာ ၄င်းက မဲရလဒ်ရဲ့ ၅၈ ရာခိုင်နှုန်းကိုရရှိပြီး အတိုက်အခံကိုယ်စားလှယ်ဖြစ်တဲ့ ဆန်ဒရာ တိုရက်စ်ကို အနိုင်ရခဲ့ပါတယ်။
မဲပေးသူနည်းပါး
ရွေးကောက်ပွဲမှာ သောင်ပြိုကမ်းပြိုအနိုင် ရရှိတာမှန်သော်လည်းပဲ ရွေးကောက်ပွဲအတွင်း မဲပေးသူအရေအတွက်နည်းပါးမှုက ဂီယာမက်တီရဲ့ တရားဝင် အနိုင်ရရှိမှုနဲ့ပတ်သက်ပြီး မေးခွန်းတွေကို ပေါ်ထွက်လာစေခဲ့ပါတယ်။မဲဆန္ဒရှင်တွေရဲ့ ၆၀ ရာခိုင်နှုန်းဟာ မဲမပေးခဲ့ကြပါဘူး။ ဗဟို အမေရိကနိုင်ငံဖြစ်တဲ့ ဂွါတီမာလာမှာ လစဉ်လတိုင်း ထောင်နဲ့ချီတဲ့ ပြည်သူတွေဟာ ပြင်းထန်တဲ့ဆင်းရဲနွမ်းပါးမှု၊ ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးမှု၊ အကြမ်းဖက်မှုတွေနဲ့ အကျင့်ပျက်ခြစားမှု တွေကနေ ထွက်ပြေးနေကြရပြီး ကိုယ်စားလှယ် လောင်းနှစ်ဦးလုံးက ပြည်သူတွေရဲ့ မျှော်လင့်ချက်တွေကို ကိုယ်စားပြုစေ့ ဆော်ပေးနိုင်ခြင်းမရှိခဲ့တဲ့နောက် ပြည်သူတွေရဲ့ ၆၀ ရာခိုင်နှုန်းက မဲမပေးဘဲ ကျန်ရှိနေခဲ့ကြပါတယ်။
ရွှေ့ပြောင်းသွားလာသူတွေနဲ့ ခိုလှုံရာရှာဖွေ သူအရေးကိစ္စနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အမေရိကန်နဲ့ တင်းမာမှုတွေကြီးထွားလာနေချိန်မှာပဲ ဂီယာမက်တီရဲ့အောင်ပွဲထွက်ပေါ်လာခဲ့ပါတယ်။ ဂီယာ မက်တီဟာ ၄င်းအောင်ပွဲရရှိကြောင်း မကြေညာမီမှာ ၄င်းအရင်သမ္မတဖြစ်တဲ့ ဂျင်မီမိုရေးလ် နဲ့ အမေရိကန်တို့ သဘောတူလက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့ကြတဲ့ အငြင်းပွားဖွယ် ခိုလှုံခွင့်ဆိုင်ရာသဘောတူစာချုပ်ကို ပြောင်းလဲချင်တယ်လို့ ပြောခဲ့ပါတယ်။
ဦးစားပေးအစီအစဉ်များ
၂၀၁၈ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလကတည်းကစပြီး ကလေးငယ်တွေနဲ့ မိသားစုနဲ့ကွဲကွာသူ ဂွါတီမာလာနိုင်ငံသား ၂၅၀ဝဝဝ ကျော်ကို အမေရိကန်နယ်စပ်မှာ လွှဲပြောင်းပေးခဲ့ပြီး အဲဒီအရေအတွက်ဟာ ယခင်နှစ်ကနဲ့နှိုင်းယှဉ်ရင် ပိုတိုးလာတဲ့အရေအတွက် ဖြစ်ပါတယ်။ အဂတိလိုက်စားမှု၊ အလုပ်အကိုင်မရရှိမှုနဲ့ လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ ဦးစားပေးအစီအစဉ်တွေ ချမှတ်ဆောင်ရွက်ခြင်းအားဖြင့် ပြည်သူတွေအလုံးအရင်းနဲ့ ပြောင်းရွှေ့သွားလာမှု ကို ရပ်တန့်အောင်လုပ်မယ်လို့ ဂီယာမက်တီက ဆိုထားပါတယ်။
စာချုပ်ကို ဝေဖန်
အမေရိကန်သမ္မတဒေါ်နယ်ထရမ့်နဲ့ ဂွါတီ မာလာသမ္မတ ဂျင်မီမိုရေးလ်တို့ လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့ကြတဲ့ ခိုလှုံခွင့်ဆိုင်ရာ သဘောတူစာချုပ်ကြောင့် ဂွါတီမာလာဟာ တတိယမြောက် ဘေးကင်းလုံခြုံတဲ့ နိုင်ငံဖြစ်လာတော့မယ်ဆိုတဲ့အချက် အပေါ်၄င်းက ဝေဖန်ရှုတ်ချခဲ့ပါတယ်။ အကယ်၍ ဒါကိုအတည်ပြုလိုက်မယ်ဆိုရင် ဂွါတီမာလာ ကိုဖြတ်ကျော်လာခဲ့ကြတဲ့ ရွှေ့ပြောင်းသွားလာသူတွေနဲ့ ဒုက္ခသည်တွေဟာ အမေရိကန်မှာ ဘာအကာအကွယ်မှ ရမှာမဟုတ်တဲ့အပြင် ဒုက္ခသည်အဖြစ်နဲ့ နေထိုင်ဖို့ လုံခြုံတဲ့နေရာလို့ ယူဆရတဲ့ ဂွါတီမာလာဆီကိုပဲ နှင်ထုတ်ခံရလိမ့်မယ်လို့ ၄င်းကပြောပါတယ်။
အန္တရာယ်ကြီးတဲ့နိုင်ငံ
၂၀၁၈ခုနှစ်အတွင်း ဂွါတီမာလာမှာ လူအစု လိုက်အပြုံလိုက် သတ်ဖြတ်မှုတွေဟာ လူတစ်သိန်း မှာ ၂၂ဒသမ ၄ ဦးလောက်အထိ ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး အမေရိကန်နိုင်ငံထက် လေးဆမြင့်မားခဲ့ပါတယ်။ဂွါတီမာလာနိုင်ငံဟာ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာနဲ့ မြေယာခုခံကာကွယ်သူတွေအတွက် အန္တရာယ်အကြီးဆုံးကမ္ဘာ့နိုင်ငံတွေထဲက တစ်ခုဖြစ်ပြီး ၂၀၁၈ ခုနှစ်မှာ သေဆုံးသူ ၁၆ ဦးရှိခဲ့ပါတယ်။သေဆုံးသူတွေထဲက အများစုဟာ မာယန်တိ်ုင်းရင်း သားမျိုးနွယ်စုတွေဖြစ်တယ်လို့ ဗြိတိန်လာဘ်စားမှုတိုက်ဖျက်ရေးဆိုင်ရာ အစိုးရမဟုတ်သောအဖွဲ့ အစည်းတစ်ရပ်ဖြစ်တဲ့ Global Witness က ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။
စာချုပ်ပြင်ဆင်မယ်
ဂွါတီမာလာနိုင်ငံက တင်ပို့ကုန်တွေကို ပိတ်ပင်မယ်၊ စာတိုက်ကတစ်ဆင့် ငွေပေးပို့မှုတွေမှာ ဒေါ်လာဘီလီယံနဲ့ချီတဲ့ အခွန်စည်းကြပ်ကောက်ခံမှုတွေလုပ်မယ်ဆိုပြီး ထရမ့်အစိုးရအဖွဲ့ရဲ့ ခြိမ်းခြောက်မှုအမျိုးမျိုးအောက်မှာ ပြီးခဲ့တဲ့လက လက်မှတ်ရေးထိုးလိုက်ရတဲ့ အငြင်းပွားဖွယ် သဘောတူစာချုပ်ကို ပြင်ဆင်မွမ်းမံနိုင်ဖို့ ကြိုးစားမယ်လို့ ဂီယာမက်တီက ပြောဆိုလျက် ရှိပါတယ်။
စာချုပ်ထဲမှာ ပါတဲ့အသေးစိတ်အကြောင်း အရာတွေက ဘာတွေလဲဆိုတာကို ခုချိန်ထိကတော့ ရှင်းရှင်းလင်းလင်းဘာတစ်ခုမှ ဖော်ပြထားခြင်းမရှိ သေးပါဘူး။ ပြီးတော့ လတ်တလောမှာ အမေရိကန်နဲ့ ဂွါတီမာလာနိုင်ငံအတွင်း တရားစီရင်ရေး နဲ့ ကွန်ဂရက်လွှတ်တော်ဆိုင်ရာ အတားအဆီး အခက်အခဲတွေကို ရင်ဆိုင်နေရတာတွေလည်း ရှိနေပါတယ်။
ဘယ်လိုချုပ်ထိန်းမလဲ
သမ္မတအဖြစ်ရွေးချယ်ခံရသူဟာ ထရမ့်နဲ့ချုပ် ဆိုခဲ့တဲ့ သဘောတူညီမှုကို အဆုံးသတ်သွားအောင် အခုပဲ လုပ်သင့်နေပြီ၊ ကျွန်ုပ်တို့အနေနဲ့ အခုချိန်အထိ ဘာစာရွက်စာတမ်းအထောက်အထား တစ်ခုမှ မတွေ့ရသေးဘူး။ ဒီတော့ ဂီယာမက်တီနဲ့ ၄င်းရဲ့အစိုးရအဖွဲ့ဟာ အပြောင်းအလဲလုပ်ဖို့ ခုပဲ ပါဝင်လှုပ်ရှားသင့်နေပြီလို့ ကွန်ဂရက် လွှတ်တော်အမတ်အမျိုးသမီးတစ်ဦးဖြစ်သူ ဆန်ဒရာမိုရန်က တိုက်တွန်းခဲ့ပါတယ်။ အယ်လ် ဆာဗေဒို၊ ဟွန်ဒူးရပ်စ်နဲ့ အခြားနိုင်ငံတွေက မျှော်လင့်ချက်မဲ့ နေကြတဲ့ ပြည်သူတွေ အလုံးအရင်းဝင်ရောက်မှုကို ဂွါတီမာလာဘယ်လို ချုပ်ထိန်းမလဲဆိုတာကို မသိနိုင်သေးပါဘူး။
အဆင်းရဲဆုံး
ဂွါတီမာလာဟာ ဗဟိုအမေရိကမှာ အဆင်းရဲဆုံးနိုင်ငံဖြစ်ပြီး နိုင်ငံအတွင်းမှာရှိကြတဲ့ ကလေးငယ်တွေရဲ့ ၄၇ ရာခိုင်နှုန်းဟာ ရေရှည်အာဟာရချို့တဲ့မှုကို ခံစားနေကြရပါတယ်။ ပြီးတော့ နိုင်ငံအတွင်းမှာရှိကြတဲ့ တိုင်းရင်းသားမျိုးနွယ်စု ၂၄ စုတို့ဟာဆိုရင်လည်း မြေယာဆိုင်ရာ မညီမျှမှု၊ လူမျိုးခွဲခြားရေးဝါဒနဲ့ ရာသီဥတုဆိုင်ရာ အကျပ်အတည်းပြဿနာတွေကြောင့် ဖြစ်လာရတဲ့ သဘာဝ ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာအခြေအနေတွေ၊ သေကောင်ပေါင်းလဲဖြစ်နေတဲ့ စီးပွားရေးနဲ့ လူမှုရေးအခြေအနေတွေကို ကြိုးစားရင်ဆိုင်နေကြရပါတယ်။ အထူးသဖြင့် ရွှေ့ပြောင်းသွားလာသူတွေ အလုံးအရင်းဟာ အများအားဖြင့် အဲဒီတိုင်းရင်း သားမျိုးနွယ်စုတွေရှိတဲ့ ကျေးလက်ဒေသတွေ ဆီက လာကြတာဖြစ်ပါတယ်။
ချွတ်ခြုံက
ဂွါတီမာလာမှာ နိုင်ငံ့လူဦးရေ ၁၇ သန်းရဲ့ ထက်ဝက်လောက်နီးပါးထဲမှာ တိုင်းရင်းသား လူမျိုးစုတွေပါဝင်နေပေမယ့် ၄င်းတို့ဟာ ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှု၊မြေယာ၊ အိုးအိမ်၊ ပညာရေးနဲ့ အလုပ်အကိုင်တွေရရှိမှုကတော့ အနိမ့်ပါးဆုံးဖြစ်နေခဲ့ပြီး နိုင်ငံရေးနဲ့ စီးပွားရေး အင်အားကလည်း မဆိုစလောက်သာရှိပါတယ်။တိုင်းရင်းသားမျိုးနွယ်စုတွေရဲ့ ၈၀ ရာခိုင်နှုန်းဟာ ဆင်းရဲနွမ်းပါးစွာနေထိုင်ရတဲ့အပြင် ၄၀ ရာခိုင်နှုန်းဟာအတော်လေးချွတ်ခြုံကျနေပြီး အာဟာရချို့တဲ့ မှုနှုန်းဟာ တချို့လူမှုအဖွဲ့အစည်းတွေမှာ ၇၀ ရာခိုင်နှုန်းအထိရှိပါတယ်။
သမ္မတအသစ်ဖြစ်လာမယ့် ဂီယာမက်တီက ခြိုးခြံချွေတာရေး၊ ပိုပြီးပြင်းထန်တဲ့ အကြမ်းဖက် ဆန့်ကျင်တိုက်ဖျက်ရေး ဥပဒေ၊ စစ်ရေး ဆောင်ရွက်မှုတွေနဲ့ သေဒဏ်ပေးဖို့ ပြန်လည် ကျင့်သုံးရေးဆိုတာတွေကို ဘယ်လောက်ပဲ ကတိပေးနေပါစေ၊ ဂွါတီမာလာမှာ အဓိကကိုင်တွယ် ဆောင်ရွက်ရမယ့် အရေးကိစ္စက အလွန်အမင်း ဆင်းရဲမွဲတေမှုပဲဖြစ်တယ်ဆိုတာကို ဒေသဆိုင်ရာနဲ့ နိုင်ငံတကာကျွမ်းကျင်သူတွေက သဘောတူခဲ့ ကြပါတယ်။
ကိုးကား-သည်ဂါဒီယန်
ကလျာမိုးမြင့်
