ကိုရင်သြ - ရေးသားသည်
ဖေဖော်ဝါရီ၃၊၂၀၁၉ဖေဖော်ဝါရီ ၃၊ ၂၀၁၉ “နိုင်ငံကိုမည်သူအုပ်စိုးသင့်ပါသနည်း” ဟူသောမေးခွန်း ပုစ္ဆာတစ်ပုဒ်သည် ယခုရက်သတ္တပတ်အတွင်း လက်တင်အမေရိကဒေသရှိ ဗင်နီဇွဲလားနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံရေး အခင်းအကျင်းတွင်လည်းကောင်း၊ ကမ္ဘာ့ဘူမိ-နိုင်ငံရေးမျက်နှာစာတွင်လည်းကောင်း၊ ဝါဒသဘောတရား ရေးအရ မတူကွဲပြားခြားနားလျက်ရှိသော အင်အားစုများ၏ နိုင်ငံရေးရင်ပြင်တွင်လည်းကောင်း အများသူငါ ခပင်းကိုမုန်တိုင်းပမာ ရုန်းရင်းခတ်စေသကဲ့သို့ အမယ်ဘုတ်၏ သူ့ချည်ခင်ပမာ ရှုပ်ယှက်ခတ်ခဲ့ရ၏။ နိုင်ငံရေး ပွတ်တိုက်မှုများ၏ ပြယုဂ် ခပ်ပြင်းပြင်းရိုက်ချက်များ၏ ခွပ်ခနဲခွပ်ခနဲ မြည်သံများကို ကျွန်ုပ်၏ နားဝဝယ်ကြားရဘိအလား စိတ်ဝယ်ခံစားမိသောအခါ တောင်အမေရိကတိုက်ရှိ ယင်းနိုင်ငံ၏ ပစ္စက္ခနိုင်ငံရေး အလူးအလှိမ့်များ အသို့ရှိပါစဟု စေ့ငုလေ့လာမိလေ၏။
ခြေမကိုင်မိလက်မကိုင်မိ
“အကြောင်းရှာသော် ခေါင်းမှာချာချာလည်”ဖြစ်စေသည့် လောလောလတ်လတ် ပူပူနွေးနွေး သဝေ ချာလည်နေသော နိုင်ငံရေးပဋိပက္ခကို အချိန်မီရင်ကြား စေ့နိုင်ပါမည်လောဟု ဗင်နီဇွဲလားနိုင်ငံရှိ လူ့အဝှန့်တို့က ခြေမကိုင်မိလက်မကိုင်မိ တွေဝေငေးမောနေကြချိန်တွင် နိုင်ငံတကာ၏ ဖိအားပေးတွန်းပို့နေမှုများကို ကျွန်ုပ် တွေ့မြင်ရလေရာ သိမ့်သိမ့်တုန် ရင်ခုန်မိသေးသည်။
ဗိုင်းကောင်းကျောက်ဖိ(ဝါ) တည်ငြိမ်အေးဆေးသော နိုင်ငံရေးချိုးကူသံများကို မကြားရမူ၍ သိကြား မင်းကျောက်ဖျာတင်းရဘိအလား ဒရောသောပါး ဖြစ်ရလောက်သည့် ဒယိမ်းဒယိုင်အခြေအနေများက ဗင်နီဇွဲလားနိုင်ငံအပေါ် ဖိစီးလေသော် နိုင်ငံရေးဘေးကျပ်ကျပ်နံကျပ် ကျပ်ဖြစ်မှုဖြစ်စဉ်အဖြစ် ကျွန်ုပ်ရှုမြင်မိ၏။
ဗင်နီဇွဲလားနိုင်ငံဘက်ဆီမှ ဗြုန်းဗြုန်းဒိုင်းဒိုင်း ပေါ်ထွက်လာနေသောအသံဗလံများကို ကျွန်ုပ်နားစွင့်လေသော် ကြားရသည်က နားဝမချမ်းသာ ဖြစ်စရာပါပေ တည်း။
“တို့နိုင်ငံကို ကျူးကျော်ရဲ ကျူးကျော်ကြည့်ဗီယက်နမ်စစ်ပွဲထက် ဆိုးရွားသွားလိမ့်မည်”ဟု ဘယ်နံရောအခါကမျှ မဆိုစဖူး အဆိုထူးလိုက်သူသည်ကား ဗင်နီဇွဲလားသမ္မတ နီကိုလပ်စ် မာဒူရိုပါပေတည်း။ အမေရိကန် သမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရန့်နှင့် ယောက်ယီး ယောက်ယက်စကားစစ်ထိုးလိုက်သူမှာ သမ္မတ မာဒူရိုဖြစ်ပြီးလျှင် ပြွတ်သိုက်ကြီးတွေ့မြင်နေရသော နိုင်ငံရေး သပွတ်အူကို ဖြေထုတ်နေရလေသည်။
လေ့လာစောင့်ကြည့်လျက်ရှိ
ဗင်နီဇွဲလားနိုင်ငံ၏ အတိုက်အခံခေါင်းဆောင်ဂွါအီဒိုအား ကြားဖြတ်သမ္မတအဖြစ် အသိအမှတ်ပြု သည်ဟု သမ္မတထရန့်၏အစိုးရအဖွဲ့က အသိအမှတ်ပြု ညွှန်းဆိုလိုက်ပြီးနောက် ရက်သတ္တပတ်အကြာ ဇန်နဝါရီလ ကုန်တွင် သမ္မတ မာဒူရိုက အထက်ပါအတိုင်း မဦးမချွတ်ပြောချလိုက်သော် ဘာများ ဆက်ဖြစ်ကြကုန်ပါဦး မည်နည်းဟု က္ဘာ့နိုင်ငံများက လေ့လာစောင့်ကြည့်လျက်ရှိကြ၏။
“အမေရိကန်ကတော့ ဒုတိယမ္ပိဗီယက်နမ်စစ်ပွဲအတွင်းသို့ရောက်အောင် သူ့နိုင်ငံကိုတွန်းပို့နေတာ အန္တရာယ်ကြီးလှပါတယ်”ဟုသမ္မတမာဒူရိုက လတ်တလော ချင်းရာဇမင်းပမာစကားဆို၏။
“လက်တင်အမေရိကဒေသရှိ အကျွန်ုပ်၏ အမိမြေအားဒုတိယမ္ပိ “ဗီယက်နမ်စစ်ပွဲ”အတွင်းသို့တွန်းပို့နိုင်ရန် သမ္မတထရန့် အစိုးရ၏ ကြားဝင်စွက်ဖက်မှုအား ဝိုင်းဝန်းဟန့်တားနိုင်ရေးအတွက် အမေရိကန ပြည်သူတို့ကို အကျွန်ုပ်တိုက်တွန်းပါသည်”ဟူ၍ သမ္မတမာဒူရိုက သူ၏အင်တာနက်တွစ်တာ စာမျက်နှာပေါ်တွင် အင်္ဂလိပ် ဘာသာဖြင့် ရေးသားကာ သိကြား စေသက်သေညွှန်းခဲ့လေပြီ။
“အကယ်၍သာ အမေရိကန်က ဗင်နီဇွဲလားကိုကျူးကျော်တိုက်ခိုက်မည်ဆိုပါက ဗီယက်နမ်စစ်ပွဲထက်ပိုမို ဆိုးရွားမည့် စစ်ပွဲမျိုးကိုတွေ့ကြုံရလတ္တံ့” ဟူ၍လည်း သမ္မတမာဒူရိုက ဖေ့စ်ဘွတ်၏ သူ၏စာမျက်နှာ(ဝါ) ပလက်ဖောင်းပေါ်မှနေ၍ စပိန်ဘာသာစကားဖြင့် လွှင့်တင်သည့်ဗီဒီယိုဖိုင်တစ်ခုကိုလည်း ကမ္ဘာသားတို့ကို သက်သေတိုင်တည်ခဲ့သေးသည်။
ထင်ကြေးပေး
ဗင်နီဇွဲလား၌ အာဏာသိမ်းပွဲဖြစ်အောင် အမေရိကန်က တွန်းပို့နေသည်ဟု သမ္မတမာဒူရိုက စွပ်စွဲလေသော် သမ္မတထရန့်က ယင်းနိုင်ငံသို့ တပ်ဖွဲ့များစေလွှတ်ရန်ပြင်ဆင်ကောင်းပြင်ဆင်နေဖွယ်ရှိသည်ဟု ထင်ကြေးပေး ပြောဆိုသံများ သောသောညံလာပြန်သည်။
ဗင်နီဇွဲလားနိုင်ငံ၏ အမျိုးသားလွှတ်တော်ဥက္ကဋ္ဌ လည်းဖြစ်၊ အတိုက်အခံခေါင်းဆောင်လည်းဖြစ်သူ ဂွါအီဒိုက ဇန်နဝါရီ ၂၃ ရက်တွင် ကြားဖြတ်သမ္မတအဖြစ်ကြေညာခဲ့ခြင်းသည် လတ်တလောဖြစ်ပေါ်လာသော နိုင်ငံရေးလွန်ဆွဲပွဲကြီး၏ အမြင့်ဆုံးအမှတ်သို့ ရေချိန်မြင့်တက်လာသည့် သာဓကဖြစ်သည်။
၁၉၈၃ ခုနှစ်ဖွား (လက်ရှိအသက် ၃၆ နှစ်) ဂွါအီဒိုသည် အင်ဂျင်နီယာဘဝမှသည် နိုင်ငံရေး သမားဘဝကိုခံယူခဲ့ပြီးလျှင် ယခုနှစ် ဇန်နဝါရီ ၅ ရက်မှ အစပြု၍ အမျိုးသားလွှတ်တော်၏ ဥက္ကဋ္ဌတာဝန်ကို ရယူခဲ့သည်။
လူထုအတွင်းကျမ်းသစ္စာကျိန်ဆို
“ဆိုရှယ်ဒီမိုကရက် ပြည်သူ့ဆန္ဒ” ပါတီမှနိုင်ငံရေးသမားဂွါအီဒိုသည် ကြားဖြတ်သမ္မတအဖြစ်ဇန်နဝါရီ ၂၃ ရက်တွင် ပြည်သူ့ရှေ့မှောက် လူထုအတွင်းကျမ်းသစ္စာကျိန်ဆိုခဲ့သည်။
စင်ပြိုင်အစိုးရအဖွဲ့၏ သမ္မတအဖြစ် မိမိကိုယ်မိမိကြေညာလိုက်သူ ဂွါအီဒို၏ နိုင်ငံရေးစိန်ခေါ်သံကို တုံ့ပြန်လိုက်သူမှာ မာဒူရို ဖြစ်သည်။ ၁၉၆၂ ခုနှစ်ဖွား မာဒူရိုမှာ ၄၆ ဦးမြောက် သမ္မတဖြစ်ပြီးလျှင် ၂၀၁၃ ခုနှစ်မှစ၍ နိုင်ငံတော်သမ္မတအဖြစ် တာဝန်ထမ်းရွက်လာခဲ့သည်။ သူသည် ၂၀ဝ၆-၂၀၁၃ ခုနှစ်အထိ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး တာဝန်ကို ထမ်းဆောင်ခဲ့ကာ သမ္မတဟူဂိုချာဗက်ဇ်လက်ထက်တွင် ၂၀၁၂-၂၀၁၃ ခုနှစ်အထိ ဒုတိယသမ္မတ တာဝန်ကိုပါ ထမ်းဆောင်ခဲ့သူဖြစ်သည်။
ဘတ်စ်စကား ယာဉ်မောင်းဘဝ၊ ထိုမှသည် အလုပ်သမားသမဂ္ဂခေါင်းဆောင်အဖြစ် ဖြတ်သန်းသော နိုင်ငံရေး သမားဘဝမှ အစတည်ကာ ၂၀ဝ၀ ပြည့်နှစ်တွင်အမျိုးသားလွှတ်တော်အမတ်မင်းအဖြစ် ရွေးချယ်တင်မြှောက် ခံခဲ့ရလေသည်။
ဗုံလုံတစ်လှည့်၊ ငါးပျံတစ်လှည့်
၂၀၁၈ ခုနှစ် မေလ ၂၀ ရက်တွင် သမ္မတရွေးကောက်ပွဲပြုလုပ်ခဲ့ပြီးနောက် ခြောက်နှစ်သက်တမ်းရှိ သမ္မတ ရာ ထူးနေရာတွင် ထပ်မံရွေးချယ်တင်မြှောက်ခံခဲ့ရသူမာဒူရိုကို အတိုက်အခံတို့က ဗုံလုံတစ်လှည့်၊ ငါးပျံ တစ်လှည့်ပမာ အပြန်အလှန်စိန်ခေါ်ခဲ့ကြလေသော် အနောက်က္ဘာ လုံးခြမ်းရှိ ဗင်နီဇွဲလားနိုင်ငံ၌ နိုင်ငံရေးမငြိမ် မသက်ဖြစ်ခြင်းကို ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်တွေ့မြင်လာကြရ၏။
ထိုရွေးကောက်ပွဲကို အတိုက်အခံတို့က သပိတ်မှောက်ခဲ့ကြပြီးလျှင် ရွေးကောက်ပွဲ၌ မာဒူရိုနှင့်အဖွဲ့က မဲမသမာမှုပြုလုပ်ခဲ့သည်ဟု စွပ်စွဲလေသော် မီးကုန်ယမ်းကုန်နွှဲကြမည့် နိုင်ငံရေးစစ်ပွဲကြီး ပြည်တွင်း၌ ထတောက်လာကာ နိုင်ငံရေးဆီပူအိုးကြီးတပွက်ပွက်ဆူလာသည်ကို ကျွန်ုပ်တွေ့မြင်ရလေသည်။
အုပ်စုတိုက်ပွဲအသွင်ဆောင်လာ
ထိုစဉ်အတွင်း သမ္မတမာဒူရိုကို တပ်မတော်က သစ္စာစောင့်သိရိုသေပါသည်ဟု ကြေညာခဲ့ခြင်းကို ထူးခြား ချက်တစ်ရပ်အဖြစ် ကျွန်ုပ်တွေ့မြင်ရ၏။ နိုင်ငံရေးအရရော စီးပွားရေးအရပါ အကျပ်ကျပ်ရိုက်နေသည့် ဗင်နီဇွဲလား နိုင်ငံ၏ အတိုက်အခံခေါင်းဆောင် ဂွါအီဒိုအား ကြားဖြတ်သမ္မတအဖြစ် အမေရိကန်အပါအဝင် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံ ၂၀ ကျော်ကအသိအမှတ်ပြုခဲ့ပြန်ရာ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံရေး တွင် အုပ်စုတိုက်ပွဲအသွင်ဆောင်လာ၏။ ယခင်သမ္မတ ဟူဂိုချာဗက်ဇ် (လေထီးစစ်သည်ဟောင်း)မှာအာဏာရရှိစဉ်အတွင်း သူ၏ “လက်ဝဲဝါဒ”ကို လက်သင့်ခံနိုင်မည့် တပ်မတော်အကြီးအမှူးများအဖြစ် အစားထိုးခန့်အပ်မှုများ ပြုလုပ်ခဲ့ခြင်း၏ အကျိုး သက်ရောက်မှုအရ တပ်မတော်က သမ္မတမာဒူရိုအား သစ္စာစောင့်သိရိုသေခြင်းဖြစ်သည်ဟု ကျွန်ုပ်လေ့လာမှတ်သားရ၏။ ကနေဒါ၊ ဩစတြေးလျ၊ ဘရာဇီးနှင့် ကိုလံဘီယာ နိုင်ငံတို့အပါအဝင် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံ ၂၀ ကျော်ကအတိုက်အခံခေါင်းဆောင် ဂွါအီဒိုဘက်မှ ရပ်တည်ကြပြီးလျှင်ကျူးဘား၊ တရုတ်နှင့် အီရန်တို့က သမ္မတမာဒူရိုဘက်မှအကာအကွယ်ပေးလျက်ရှိကြ၏။
ထိုစဉ်အတွင်း အမေရိကန်က ဗင်နီဇွဲလား၏ စီးပွား ရေးအသက်သွေးကြောဖြစ်သော ရေနံလုပ်ငန်းကဏ္ဍအပေါ် ပိတ်ဆို့မှုအသစ်ပြုလုပ်ရန် ကြေညာခဲ့၏။
သမ္မတရွေးကောက်ပွဲ ပြုလုပ်စဉ်ကပင် နိုင်ငံရေး အစာမကြေမှုများရှိခဲ့သော ဗင်နီဇွဲလားနိုင်ငံ၌ မာဒူရို၏ အုပ်စိုးမှုအပေါ် မနှစ်မြို့သည့် လက္ခဏာအဖြစ် မငြိမ်မသက်မှုများဆက်တိုက်ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။ သမ္မတချာ ဗက်ဇ် ကွယ်လွန်ပြီးချိန် ၂၀၁၃ ခုနှစ်မှစ၍ နိုင်ငံရေး တည်ငြိမ်မှု ပျက်ပြားလာခဲ့ရပြီးလျှင် လူထုဆန္ဒပြမှုများအတွင်း လူ ၁၀ဝ ကျော် သေဆုံးခဲ့ကြရသည်။ အမျိုး သားလွှတ်တော်နှင့် တရားရုံးချုပ်အကြား ပွတ်တိုက်မှုများ ပြင်းထန်ခဲ့ပြီး အာဏာလွန်ဆွဲမှုများနှင့်အတူယူကျုံးမရအပူလုံးကြွစရာများရှိခဲ့ရလေသည်။
ရေနံဈေးနှုန်းကျ၊ (၇၀ဝ ရာခိုင်နှုန်းအထိ) ငွေကြေးဖောင်းပွ၊ စားနပ်ရိက္ခာရှား၊ ငှက်ဖျားရောဂါထူ၊ ရေရှားပါးအစရှိသည်ဖြင့် လူမှုရေးလောကဓံများကိုတွေ့ကြုံလာရချိန်တွင် မတည်မငြိမ်ဖြစ်လာရခြင်း ဖြစ်သည်။
ထိခိုက်ခဲ့ရ
ရှေးမွန်မဆွက ရေနံသူဌေးနိုင်ငံဖြစ်ခဲ့လင့်ကစား ကမ္ဘာ့ရေနံဈေးကွက်ပျက်ကာ ရေနံတစ်စည်လျှင်ဒေါ်လာ ၃၀ အထိထိုးကျခဲ့ရာ ဆိုရှယ်လစ်စနစ်တည်ဆောက်ရေးရည်မှန်းချက် ထိခိုက်ခဲ့ရကာ ပြည်သူတို့စားဝတ်နေရေး ကျပ်ကျပ်တည်းလာရာမှ “မစားရတဆူဆူ” ဖြစ်လာရခြင်းဖြစ်သည်။လတ်တလောတွင် “လူ့အခွင့်အရေး ချန်ပီယံ”ဥရောပပါလီမန်နှင့်တကွ က္ဘာ့နိုင်ငံအချို့က ရွေး ကောက်ပွဲအသစ် ကျင်းပပေးရန် တောင်းဆိုလာကြပြီး ဖေဖော်ဝါရီ ၂ ရက်တွင် ပြည်သူတို့ကအင်အားအလုံး အရင်းဖြင့် လမ်းပေါ်ထွက် ဆန ́ပြရန် ကြုံးဝါးထားကြ သည်။ မာဒူရိုဆန့်ကျင်ရေး ဆန္ဒပြပွဲများ၏ ဂယက်ရိုက်ခတ်မှု မည်မျှကြီးမားလာမည်ကို ကမ္ဘာက စောင့်ကြည့်လျက်ရှိသည်ဟု ကျွန်ုပ် တွေးတောမိရင်း “တဝုန်းဝုန်း တဒုန်းဒုန်း နိုင်ငံရေးကြိမ်မီးအုံး”ဟု ကျူးရင့် မိပါသတည်း။
